Schriftelijke vraag en antwoord nr : 0125 - Zittingsperiode : 55

Onlangs poneerde de voorzitter van de Europese Commissie Von der Leyen: "Het nieuwe assertieve industriebeleid van onze concurrenten vereist een structureel antwoord. Europa zal altijd doen wat goed is voor Europa". Hiermee lijkt de EU alsmaar meer mee te gaan in het spel van economisch eigenbelang en protectionisme, ten koste van globalisering en vrijhandel. China trok al altijd de protectionistische kaart en ook de Verenigde Staten evolueren alsmaar meer in die richting. Zeker sinds de Inflation Reduction Act (IRA) van president Biden die middels miljardensubsidies en belastingvoordelen bedrijven in de VS tot vergroening wil stimuleren zolang de onderdelen van hoofdzakelijk Amerikaanse makelij zijn. Concreet denkt de EU, onder invloed van Frankrijk en Duitsland, na over staatssubsidies voor Europese industrieën. Voornoemde landen verplichten Europese fabrikanten namelijk al om producten of technologieën van eigen bodem te gebruiken om in aanmerking te komen voor EU-staatssubsidies. Andere stemmen binnen de EU, zoals Handelscommissaris Dombrovskis en Margrethe Vestager (hoofd concurrentie van de EU), en daarbuiten waarschuwen voor dergelijke subsidiewedloop. Het zou duur en inefficiënt zijn, enkel landen als China ten goede komen en de regels voor wereldhandel ondermijnen en de Wereldhandelsorganisatie verder verzwakken. 1. Bent u zich bewust van voormelde koersverandering en hoe evalueert u dit? Werd dit al besproken op een Raad van ministers? Zo ja, kan u toelichting geven bij het debat dat daar werd gevoerd? 2. Wat is het Belgisch standpunt aangaande een mogelijke shift van de EU weg van vrijhandel en richting protectionisme? 3. Wat is het Belgisch standpunt aangaande staatssubsidies voor Europese industrieën? 4. Wat is het Belgisch standpunt omtrent een moratorium op handelsakkoorden?

Ik ben mij goed bewust van de ontwikkelingen van de afgelopen maanden op Europees niveau in reactie op de Inflation Reduction Act (IRA). Ik had zelf de gelegenheid om mijn bezorgdheid over deze wetgeving rechtstreeks aan de Amerikaanse handelsvertegenwoordiger, Katherine Tai, uit te leggen tijdens de informele Raad Handel op 30 en 31 oktober 2022 in Praag. Ik heb ook deelgenomen aan een uitwisseling over dit onderwerp tijdens de Formele Raad Handel op 25 november 2022. Dit onderwerp is herhaaldelijk besproken in Europese Raden, zowel van buitenlandse zaken, handel als concurrentievermogen. Het staat vast dat er in de 27 lidstaten bezorgdheid heerst over de IRA voor de Europese economie en haar concurrentievermogen. Op dit ogenblik beschik ik niet over precieze gegevens over Belgische ondernemingen die de beslissing hebben genomen om hun activiteiten te delokaliseren, maar het is duidelijk dat sommige van hen hun toekomstige investeringen in Europa evalueren of in twijfel trekken in het licht van de mogelijkheden die de IRA biedt. Het is dus nog te vroeg om het effect op de werkgelegenheid te beoordelen, maar het zou aanzienlijk kunnen zijn. Wat het Belgische standpunt betreft, kan ik u bevestigen dat België geen voorstander is van protectionisme. Integendeel België pleit nog steeds voor een ambitieuze en evenwichtige bilaterale handelsagenda die open, duurzaam en assertief is. Ik ben ervan overtuigd dat het handelsbeleid van de Europese Unie moet bijdragen tot onze open strategische autonomie. Het moet onze veerkracht in een steeds concurrerender economische context moet versterken, maar dit mag niet worden verward met protectionisme. De huidige geopolitieke context toont aan dat een grotere diversificatie van onze uitvoer en toeleveringsketens noodzakelijk is. De sluiting van vrijhandelsakkoorden in 2022 met Nieuw-Zeeland en Chili, en de onderhandelingen over akkoorden met onder meer Australië en Mexico bewijzen dat er geen moratorium is op handelsakkoorden. België is trouwens geen voorstander van een dergelijk moratorium. Ik denk ook wel dat de Europese Unie niet naïef mag zijn wanneer het geconfronteerd wordt met handelspartners die niet aarzelen om de subsidiekraan open te draaien. Maar deze kwestie is veel breder dan alleen het handelsbeleid. Vandaar dat de Europese Unie een sterke industriële politiek wil ontwikkelen. Deze moet beletten dat er een ongelijk speelveld ontstaat op wereldniveau, waardoor Europese bedrijven zouden kunnen aangemoedigd worden om hun activiteiten te delokaliseren. België pleit er in deze context echter voor dat er een gelijk Europees speelveld gegarandeerd wordt, inbegrepen binnen onze interne markt, zodat kleinere of middelgrote lidstaten niet benadeeld worden door andere met meer financiële slagkracht. Voor ons moet het antwoord op Europees niveau liggen en niet gefragmenteerd op het niveau van de lidstaten. Kmo's moeten ook een belangrijke plaats hebben in dit nieuwe sterke industriebeleid. De Europese reactie op de IRA werd tijdens de Europese Raad van 9 februari 2023 besproken op basis van een communicatie (Green Deal Industrial Plan for the Net-Zero Age) van de Europese Commissie die op 1 februari 2023 werd gepubliceerd. De aangenomen conclusies bevestigen onder meer de wil om de staatssteunprocedures in bepaalde strategische sectoren voor de ecologische overgang te vereenvoudigen en te versnellen, de bestaande Europese Unie-fondsen flexibeler in te zetten, de administratieve en vergunningsprocedures te vereenvoudigen en te versnellen, met name in de groene sectoren, en de vaardigheden van de werknemers te vergroten. Ten slotte zijn de middelen voorzien in het programma Next Generation EU een van de mogelijkheden die in de communicatie van de Commissie worden genoemd als financieringsmiddel voor de oprichting van een Europees equivalent van de IRA. Dit moet echter nog verder worden besproken tussen de lidstaten.