Bulletin nr : B067 - Schriftelijke vraag en antwoord nr : 0264 - Zittingsperiode : 55

Bij N-VA hameren we al maanden op het belang van de bestraffing van misbruik van het overbruggingsrecht. Omdat onze steunuitgaven tijdens de coronacrisis enorm hoog waren, lijkt het ons logisch dat we misbruik absoluut niet tolereren. Het (dubbel) overbruggingsrecht is voor veel zelfstandigen een broodnodige hulp gebleken. Sinds het begin van de crisis tot februari 2021 werden bijna 2,5 miljoen uitkeringen overbruggingsrecht toegekend, zowel dubbel als enkelvoudig. Alles samen goed voor 4,3 miljard euro steun. Jammer genoeg blijkt een aantal zelfstandigen misbruik te maken van het systeem en het overbruggingsrecht ten onrechte aan te vragen. Zo vorderden de sociale verzekeringsfondsen in 2020 maar liefst 125 miljoen euro terug van zelfstandigen die fraude pleegden. De steunmaatregelen dubbel overbruggingsrecht en crisis-overbruggingsrecht liepen ook dit jaar door, meer bepaald tot eind september 2021, we vrezen dus voor nog veel meer fraude. Wij pleiten er dan ook voor om, in geval van misbruik, niet alleen het geld terug te vorderen, maar de fraudeurs ook effectief te sanctioneren. De Vlaamse regering heeft alvast begrepen dat misbruik van de coronamaatregelen niet kan getolereerd worden: zij zet, onder andere met extra personeel, de jacht in op coronafraudeurs. Mijn mondelinge vraag nr. 18767C hierover werd op 9 juni 2021 omgezet in schriftelijke vraag nr. 205 maar voorlopig mocht ik nog altijd geen antwoord ontvangen. Nochtans is het noodzakelijk om concrete cijfers over het misbruik te achterhalen en over te gaan tot de harde aanpak. 1. Hoeveel administratieve sancties werden al opgelegd naar aanleiding van misbruik van enerzijds het overbruggingsrecht en anderzijds het dubbel overbruggingsrecht? 2. Kan u deze cijfers ook opsplitsen per gewest? 3. Welke sancties werden er precies opgelegd? Staat er een bedrag op deze vorm van fraude? 4. Hoeveel gerechtelijke sancties zijn er al opgelegd naar aanleiding van misbruik van enerzijds het overbruggingsrecht en anderzijds het dubbel overbruggingsrecht? 5. Op basis van welke criteria wordt er een onderzoek ingesteld? 6. En hoe streng wordt er gereageerd op misbruik? Met andere woorden, hoe sterk blijft men aandringen bij fraudeurs om de onterecht verkregen uitkering terug te storten? 7. Hoeveel ondernemers hebben al geweigerd het bedrag terug te betalen? En hoeveel geld heeft de overheid zo al verloren?

Net zoals u beschouw ik fraude en intentionele misbruiken gelinkt aan de tijdelijke crisismaatregelen ontoelaatbaar en moeten ze worden bestreden. Zoals ik reeds meermaals heb vermeld, werden sinds het begin van de crisis drie controlelijnen voor de tijdelijke crisismaatregelen opgericht: - een controle in de eerste lijn door de sociale-verzekeringsfondsen; - een controle in de tweede lijn door de dienst Externe Audit van de fondsen (EAE); - een controle in de derde lijn door de directie eerlijke concurrentie (ECL) van het Rijksinstituut voor de sociale verzekeringen der zelfstandigen (RSVZ). De sociale-verzekeringsfondsen staan in voor de uitbetaling van de tijdelijke crisismaatregelen. In dit kader zijn zij verantwoordelijk voor de eerstelijnscontrole. Zij kunnen bijgevolg de uitbetaling van een tijdelijke crisismaatregel weigeren wanneer zij vaststellen dat de voorwaarden voor de toekenning ervan niet zijn vervuld. De sociale-verzekeringsfondsen vormen het voorwerp van een externe controle, met name een controle in de tweede lijn. Dit gebeurt door de dienst EAE van het RSVZ. Deze dienst voert, in het kader van haar wettelijke controleopdracht, doorlopend verschillende controles en audits uit van de sociale-verzekeringsfondsen. De dienst EAE voert gerichte controles uit in de dossiers waarin tijdelijke crisismaatregelen overbruggingsrecht werd en wordt uitbetaald. Indien wordt vastgesteld dat er ten onrechte uitkeringen werden uitbetaald, dienen de sociale-verzekeringsfondsen een terugvordering op te maken en zijn zij verantwoordelijk voor de opvolging van deze terugvordering. Dit wordt eveneens opgevolgd door de dienst Externe Audit. Naast deze twee controlelijnen heeft het RSVZ ook nog een derde controlelijn opgericht om mogelijke misbruiken, fraude en onregelmatigheden gelinkt aan de tijdelijke crisismaatregelen te bestrijden. Deze controle wordt verzekerd door de directie Eerlijke Concurrentie (ECL) van het RSVZ die deze onderzoeken prioritair uitvoert. Deze drie verificatie- en controlelijnen werken samen en delen regelmatig informatie. Hun controles gebeuren zowel a priori, als a posteriori, op gerichte of willekeurige manier. Samen hebben deze drie controlelijnen 125.042.359,38 euro in 2020 en 46.324.481,43 euro in het eerste semester van 2021 gerecupereerd. Deze bedragen betreffen het geheel aan terugvorderingen, al dan niet gelinkt aan fraude. Ze omvatten uiteraard niet de uitkeringen waarvan de sociale-verzekeringsfondsen, als actor in de eerste lijn, de uitbetaling a priori hebben geblokkeerd. Ik beschik niet over deze cijfergegevens in functie van de verschillende types tijdelijke crisismaatregelen overbruggingsrecht, noch per gewest. De laatste cijfergegevens van de derde controlelijn zijn de volgende. Op 30 september 2021 heeft de directie ECL 8.165 onderzoeken gelinkt aan de tijdelijke crisismaatregelen opgestart. 3.912 onderzoeken werden reeds afgerond. Van deze 3.912 afgesloten onderzoeken kregen 1.454 verder gevolg. Ik beschik niet over cijfergegevens in functie van de verschillende types tijdelijke crisismaatregelen overbruggingsrecht, noch per gewest. De bronnen van de onderzoeken zijn divers. Het betreft aangiftes, meldingen van vermoedens van fraude door andere instellingen, kantschriften van het arbeidsauditoraat, doelgerichte controles of fraudescenario's die werden uitgewerkt door het RSVZ. De verschillende stakeholders hebben ook mechanismen opgezet zodat de sociale-verzekeringsfondsen zowel a priori als a posteriori mogelijke gevallen van fraude aan de derde controlelijn doorsturen. De gevolgen van de positieve onderzoeken van de derde controlelijn zijn gevarieerd: regularisatie van een tijdelijke crisismaatregel overbruggingsrecht, regularisatie van de aansluiting als zelfstandige met eventuele verhogingen of nog administratieve geldboetes voor laattijdige aansluiting of een juridische procedure. De ergste gevallen worden gerechtelijk behandeld. Sinds het begin van de crisis heeft het RSVZ samengewerkt met het auditoraat in 257 dossiers gelinkt aan de tijdelijke crisismaatregelen. Het onderzoek werd afgesloten voor 111 dossiers en is nog aan de gang voor 146 dossiers. Dit zijn dossiers die in handen zijn van justitie. Met betrekking tot de terugvordering, dien ik te verduidelijken dat, globaal genomen, het bedrag van de ten onrechte betaalde terug te vorderen uitkeringen "tijdelijke crisismaatregelen" tot en met 30 juni 2021 opliep tot 191.888.995,14 euro. Van dit bedrag werd op 30 juni 2021 al 171.366.840,81 euro (89,30 %) gerecupereerd door de sociale-verzekeringsfondsen en 1.720.934,18 euro (0,90 %) als oninbaar geboekt. Er blijft dus nog een beperkt openstaand bedrag van 18.801.220,15 euro (9,80 %) dat door de sociale-verzekeringsfondsen dient te worden gerecupereerd. De sociale-verzekeringsfondsen dienen in het kader van de terugvorderingsprocedures zich te houden aan de via omzendbrieven en via technische nota's uitgevaardigde richtlijnen. Hierop wordt door de dienst Externe Audit van het RSVZ, in het kader van zijn wettelijke controle-en auditopdracht, nauwlettend toegezien door middel van specifieke controles. De sociale-verzekeringsfondsen dienen bijgevolg al het nodige te doen om de terugbetaling van de ten onrechte betaalde uitkeringen te verkrijgen en dit via alle middelen die hun hiervoor wettelijk ter beschikking worden gesteld. Enkel als blijkt dat de invordering op juridisch of materieel vlak onzeker is of dat de invordering op zich te onzeker of te duur zou zijn (kosten-baten-analyse), kan het sociaal-verzekeringsfonds afzien van verdere invorderingstappen als de schuldenaar niet zou overgaan tot vrijwillige terugbetaling van de ten onrechte ontvangen uitkeringen en de schuld afboeken als oninbaar.