CRABV 50 PLEN 321
CRABV 50 PLEN 321
B
ELGISCHE
K
AMER VAN
V
OLKSVERTEGENWOORDIGERS
C
HAMBRE DES REPRÉSENTANTS
DE
B
ELGIQUE
B
EKNOPT
V
ERSLAG
C
OMPTE
R
ENDU
A
NALYTIQUE
P
LENUMVERGADERING
S
ÉANCE PLÉNIÈRE
woensdag mercredi
05-02-2003 05-02-2003
14:30 uur
14:30 heures
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
i
INHOUD
SOMMAIRE
Berichten van verhindering
1
Excusés
1
PARLEMENTAIR ONDERZOEK
1
ENQUÊTE PARLEMENTAIRE
1
Verslag van de parlementaire
onderzoekscommissie belast met het onderzoek
van de omstandigheden die hebben geleid tot het
faillissement van Sabena, de bepaling van de
eventuele verantwoordelijkheden en de
formulering van aanbevelingen voor de toekomst
(1514/3)
1
Rapport de la commission d'enquête
parlementaire chargée d'examiner les
circonstances qui ont conduit à la mise en faillite
de la Sabena, de déterminer les éventuelles
repsonsabilités et de formuler des
recommandations pour l'avenir (1514/3)
1
Hervatting van de bespreking
1
Reprise de la discussion
1
Sprekers: Hans Bonte, Gérard Gobert, Willy
Cortois, Yves Leterme, voorzitter van de
CD&V-fractie, Ludo Van Campenhout,
Gerolf Annemans, Raymond Langendries,
voorzitter van de cdH-fractie, Paul Tant,
Olivier Chastel, Servais Verherstraeten,
Pierre Lano, Rik Daems, minister van
Telecommunicatie en Overheidsbedrijven en
Participaties, Hugo Coveliers, voorzitter van
de VLD-fractie, Guy Verhofstadt, eerste
minister, Karel Van Hoorebeke
Orateurs: Hans Bonte, Gérard Gobert, Willy
Cortois, Yves Leterme, président du groupe
CD&V, Ludo Van Campenhout, Gerolf
Annemans, Raymond Langendries,
président du groupe cdH, Paul Tant, Olivier
Chastel, Servais Verherstraeten, Pierre
Lano, Rik Daems, ministre des
Télécommunications et des Entreprises et
Participations publiques, Hugo Coveliers,
président du groupe VLD, Guy Verhofstadt,
premier ministre, Karel Van Hoorebeke
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
1
PLENUMVERGADERING SÉANCE
PLÉNIÈRE
van
WOENSDAG
05
FEBRUARI
2003
14:30 uur
______
du
MERCREDI
05
FEVRIER
2003
14:30 heures
______
De vergadering wordt geopend om 14.30 uur door
de heer Herman De Croo, voorzitter.
La séance est ouverte à 14 h.30 par M. Herman De
Croo, président.
Tegenwoordig bij de opening van de vergadering
zijn de ministers van de federale regering:
Ministres du gouvernement fédéral présents lors de
l'ouverture de la séance:
De vergadering is geopend.
La séance est ouverte.
Een reeks mededelingen en besluiten moet ter
kennis gebracht worden van de Kamer. Zij zullen in
bijlage bij het integraal verslag van deze
vergadering opgenomen worden.
Une série de communications et de décisions
doivent être portées à la connaissance de la
Chambre. Elles seront reprises en annexe du
compte rendu intégral de cette séance.
Berichten van verhindering
Gezondheidsredenen: André Schellens en Guy
D'haeseleer
Raad van Europa: Georges Clerfayt
Federale regering
Annemie Neyts-Uyttebroeck, minister toegevoegd
aan de minister van Buitenlandse Zaken, belast
met Landbouw: Washington
Olivier Deleuze, staatssecretaris voor Energie en
Duurzame Ontwikkeling: Kenya
Excusés
Raisons de santé: André Schellens et Guy
D'haeseleer
Conseil de l'Europe: Georges Clerfayt
Gouvernement fédéral
Annemie Neyts-Uyttebroeck, ministre adjointe au
ministre des Affaires étrangèrs, chargée de
l'Agriculture: Washington
Olivier Deleuze, secrétaire d'Etat à l'Energie et au
Développement durable: Kenya
Parlementair onderzoek
Enquête parlementaire
01 Verslag van de parlementaire
onderzoekscommissie belast met het onderzoek
van de omstandigheden die hebben geleid tot het
faillissement van Sabena, de bepaling van de
eventuele verantwoordelijkheden en de
formulering van aanbevelingen voor de toekomst
(1514/3)
01 Rapport de la commission d'enquête
parlementaire chargée d'examiner les
circonstances qui ont conduit à la mise en faillite
de la Sabena, de déterminer les éventuelles
repsonsabilités et de formuler des
recommandations pour l'avenir (1514/3)
Hervatting van de bespreking
Reprise de la discussion
De bespreking is geopend.
La discussion est reprise.
01.01 Hans Bonte (SP.A): Sommigen zullen 01.01 Hans Bonte (SP.A): D'aucuns diront que la
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
2
zeggen dat de Wetstraat vandaag weer eens met
zichzelf bezig is en niet met de noden van de
bevolking. Daar plaats ik deze cijfers tegenover.
Volgens de berekeningen van het Planbureau heeft
het faillissement van Sabena rechtstreeks en
onrechtstreeks 14.000 banen gekost. Van de 7.000
ex-Sabéniens hebben 2.747 mensen een
aanvraagdossier bij het Fonds voor Sluiting van
Ondernemingen ingediend en hebben slechts
2.168 personen reeds een sluitingspremie, wat toch
een elementaire morele schadevergoeding is,
ontvangen. In het licht van dat sociale drama is het
totaal ongepast om hier partijpolitieke spelletjes te
spelen en persoonlijke afrekeningen te doen.
Het rapport van de onderzoekscommissie is een
zeer sterk rapport. Het legt accuraat uit wat er
misliep en waar zich structurele problemen
bevinden.
Ik heb mij steeds verzet tegen het noemen van
namen. Het faillissement is niet de individuele
schuld van een bestuurder of minister, maar het is
het gevolg van een collectief falen. Er was het
bedrog van Swissair en er waren mankementen in
het overheidsbeheer. De overheid beschikte over te
weinig instrumenten om haar aandelen deftig te
beheren en haar belangen te verdedigen.
rue de la Loi s'occupe une fois de plus d'elle-même
plutôt que des besoins de la population. Je livrerai
dès lors les chiffres suivants. Selon les calculs du
Bureau du Plan, la faillite de la Sabena a causé
directement et indirectement la perte de 14.000
emplois. Sur les 7.000 ex-Sabéniens, 2.747 ont
introduit un dossier de demande au Fonds de
Fermeture d'Entreprises et 2.168 d'entre eux
seulement ont déjà obtenu une prime de fermeture,
alors qu'il s'agit de l'indemnisation morale la plus
élémentaire. A la lumière de ce drame social, il est
indécent de se livrer ici à de petits jeux politiciens et
de régler des comptes personnels.
Le rapport de la commission d'enquête est
solidement étayé. Il met précisément le doigt sur
les manquements et sur les problèmes structurels.
Je me suis toujours opposé à ce que des noms
soient cités. La responsabilité de la faillite
n'incombe pas à un administrateur ou à un ministre
en particulier mais résulte d'un échec collectif. Il y a
eu la fraude de Swissair et des lacunes dans la
gestion publique. L'État ne disposait pas des
instruments requis pour gérer correctement ses
actions et défendre ses intérêts.
Sommigen willen hier individuen aan de
schandpaal nagelen. Ook de publieke opinie is
daar misschien op uit. Zulks heeft geen zin en zou
ook onrechtvaardig zijn. Ik betreur de politieke
spelletjes van de laatste dagen, maar voor mij zal
de Sabenacommissie pas hebben gefaald als haar
aanbevelingen niet worden uitgevoerd. Wat zijn die
aanbevelingen?
De overheid zal zich beter moeten wapenen bij
participaties in bedrijven. Zij zal haar engagement
in een bedrijf moeten motiveren en via een
kenniscentrum een goede knowhow in de sector
waarin ze participeert moeten opbouwen.
De Europese regelgeving moet duidelijker worden
en ze moet eenvormiger worden toegepast. Nu is
het voor kleine lidstaten moeilijker om een
kapitaalsverhoging door te voeren dan voor grote
lidstaten.
Certains entendent clouer des individus au pilori.
C'est peut-être aussi ce qu'attend l'opinion
publique. Cela n'a aucun sens et ce serait injuste.
Je déplore les manoeuvres politiciennes de ces
derniers jours mais la commission Sabena n'aura
échoué que si ses recommandations ne sont pas
mises en oeuvre. Quelles sont ces
recommandations ?
Les pouvoirs publics devront mieux s'armer
lorsqu'ils prendront des participations dans une
entreprise. Ils devront motiver leur engagement et
développer par l'entremise d'un centre d'expertise
un savoir-faire en rapport avec le secteur d'activités
de l'entreprise concernée.
La réglementation européenne doit être rendue
plus claire et être appliquée plus uniformément. Il
est aujourd'hui plus difficile pour les petits Etats
membres que pour les grands de procéder à une
augmentation de capital.
Er moet meer en beter toezicht komen op het
bestuur van bedrijven. De principes van de
corporate governance moeten maximaal worden
toegepast, zodat de grijze zones verdwijnen.
De sociale wetgeving moet worden aangepast, dat
Il faut développer et améliorer le contrôle de la
gestion des entreprises. Les principes de la
corporate governance doivent être appliqués au
maximum, de manière à éliminer les zones
d'ombre.
Il faut adapter la législation sociale; il s'agit de l'une
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
3
is een van de belangrijkste aanbevelingen. De
premies van het Fonds voor Sluiting van
Ondernemingen zijn ontoereikend en er moeten
ook sluitingspremies komen voor werknemers van
KMO's.
des recommandations les plus importantes. Les
primes du Fonds de fermeture des entreprises sont
insuffisantes. Il convient également d'instaurer des
primes de fermeture pour les travailleurs des PME.
Bij de aanbevelingen op het vlak van sociale
wetgeving is er ook een over de rol van de curator.
Die is meestal veel drukker in de weer met de
overname van het bedrijf en dergelijke dan met de
sociale afhandeling van het faillissement. Daarin
moet verandering komen: de schuldvordering van
de werknemers moet een prioritaire opdracht voor
de curator worden en dat moet wettelijk worden
vastgelegd.
Als laatste sociale maatregel pleiten we ervoor dat
ook de bruggepensioneerden als bevoorrechte
schuldeisers zouden worden beschouwd.
Une des recommandations dans le domaine de la
législation sociale concerne le rôle du curateur.
Celui-ci se préoccupe en général beaucoup plus de
la reprise de la société, etc. que de l'aspect social
de la faillite. Cela doit changer : le curateur devrait
s'atteler prioritairement au problème des créances
des travailleurs et il convient de prendre une
initiative législative à ce sujet.
Comme dernière mesure sociale, nous préconisons
que les prépensionnés soient également
considérés comme des créanciers privilégiés.
De laatste aanbeveling is cruciaal voor de getroffen
regio: de luchthaven heeft een efficiënte
treinaansluiting nodig. Onder meer de afwezigheid
van een HST-terminal was een groot
concurrentienadeel tegenover andere Europese
luchthavens.
La dernière recommandation est capitale pour la
région concernée : l'aéroport aurait besoin d'une
connexion ferroviaire efficace. En raison
notamment de l'absence d'un terminal TGV, il
souffre d'un handicap concurrentiel important vis-à-
vis des autres aéroports européens.
De laatste reeks aanbevelingen betreft de
infrastructuur. Iedereen is het erover eens dat de
luchthaven van Zaventem een vlotte aansluiting
moet krijgen op het internationale en binnenlandse
spoornet. Dat zou een concurrentievoordeel
opleveren en de mobiliteit van de werknemers
verbeteren. Het Brussels Gewest is echter van
mening dat zo'n tweede HST-terminal niet nodig is
voor 2020. Nochtans ging de Brusselse regering
met het luchthavenakkoord welbepaalde
verbintenissen aan. Ze laat nu verstek gaan. Alle
deskundigen zijn het erover eens dat een betere
ontsluiting van de nationale luchthaven dringend
noodzakelijk is.
La dernière série de recommandations concerne
l'infrastructure. Chacun préconise l'amélioration des
liaisons entre l'aéroport de Zaventem et le réseau
ferroviaire international et national. L'amélioration
de ces liaisons constituerait un avantage
concurrentiel pour l'aéroport et favoriserait la
mobilité des travailleurs. La région de Bruxelles-
Capitale considère toutefois qu'un deuxième
terminal TGV ne servira à rien avant 2020. Or, le
gouvernement bruxellois avait souscrit certains
engagements lors de la conclusion de l'accord
aéroportuaire mais ne les respecte pas aujourd'hui.
Tous les experts concluent à l'urgente nécessité
d'un meilleur désenclavement de l'aéroport
national.
Ik besluit. Het faillissement van Sabena is een les
in nederigheid geweest. Het heeft ons getoond dat
politici de ondergang van een bedrijf niet kunnen
beletten. De overheid heeft wel de plicht de kans op
een faillissement zo klein mogelijk te maken en te
zorgen voor een goede sociale opvang van de
slachtoffers van een faillissement. Als er ooit een
miljardenschadevergoeding uit Zwitserland komt,
hoort de regering alleszins haar woorden te wikken.
Om dat geld aan de oud-werknemers van Sabena
uit te kunnen keren, is wetgevend werk nodig.
Laten we het vel van de beer niet verkopen voor hij
is geschoten. (Applaus)
J'en arrive à mes conclusions. La faillite de la
Sabena constitue une leçon d'humilité. Elle nous
prouve que les hommes politiques ne peuvent pas
empêcher la fin d'une société. Il incombe aux
pouvoirs publics de réduire au minimum les risques
de faillite et de prévoir un accompagnement social
correct des victimes d'une faillite. Quant à savoir si
la Suisse devra un jour verser des milliards de
dommages et intérêts, le gouvernement devrait en
tout cas peser ses mots. Pour que ces fonds
puissent être versés aux ex-Sabéniens, une
initiative législative devra être prise. Il ne faut pas
vendre la peau de l'ours avant de l'avoir tué.
(Applaudissements)
01.02 Gérard Gobert (ECOLO-AGALEV): Bij mijn 01.02 Gérard Gobert (ECOLO-AGALEV): Trois
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
4
deelname aan de werkzaamheden van de
onderzoekscommissie heb ik mij door drie
beweegredenen laten leiden. In de eerste plaats
heb ik veel respect voor de duizenden werknemers
die hun baan hebben verloren. Vervolgens wilde ik
mee trachten alle verantwoordelijkheden, zowel
politieke als andere, bloot te leggen. Ten slotte
wilde ik dat uit dit faillissement lessen zouden
worden getrokken om te voorkomen dat een
dergelijke situatie zich nog ooit zou herhalen. De
commissie, die op doeltreffende wijze werd geleid
door haar voorzitter en door bekwame deskundigen
werd bijgestaan, heeft goed werk geleverd.
motivations m'ont guidé au long de ma participation
aux travaux de la commission d'enquête. C'est tout
d'abord le respect des milliers de travailleurs qui
ont perdu leur emploi. Ensuite, tenter de dégager
toutes les responsabilités, politiques et autres.
Enfin, tirer les leçons de cette faillite et faire en
sorte que cela ne se reproduise plus. Sous une
présidence efficace et accompagnée d'experts
compétents, la commission a fait du bon travail.
De beperkingen van die opdracht zijn evenwel
duidelijk geworden. We zijn niet goed uitgerust om
een getuigenverhoor op een strikte en efficiënte
manier in goede banen te leiden. Sommige
verhoren verwerden tot een spektakel. Het beginsel
van de scheiding van de machten werd aangetast;
zo werden, onder sterke druk, alle namen uit het
hoofdstuk over de verantwoordelijkheden
verwijderd. Er werd een aantal inbreuken
vastgesteld, zoals het overmaken van confidentiële
gegevens aan getuigen en het lekken naar de pers.
Zo komen we tot de vraag: is een parlementaire
onderzoekscommissie het aangewezen instrument
om een beter inzicht te krijgen in een gebeurtenis
waarbij de politici rechtstreeks zijn betrokken? Kan
een politicus op een onafhankelijke en onpartijdige
manier oordelen over een politicus? De vraag
stellen is ze beantwoorden. De bekendmaking van
het verslag honderd dagen voor de verkiezingen
heeft de zaken er natuurlijk niet gemakkelijker op
gemaakt.
Les limites de ce travail sont néanmoins apparues.
Nous ne sommes pas outillés pour mener des
auditions de témoins de manière rigoureuse et
efficace. Certaines auditions ont tourné à de
véritables shows. Le principe de la séparation des
pouvoirs a été battu en brèche ; ainsi, en raison de
pressions importantes, le chapitre des
responsabilités s'est vu expurgé de tous les noms
qu'il contenait. Un certain nombre d'entorses ont
été constatées comme la transmission d'éléments
confidentiels à des témoins ou des fuites vers la
presse.
Il faut alors poser la question : une commission
d'enquête parlementaire est-elle l'instrument
adéquat pour comprendre un événement dans
lequel les politiques sont directement impliqués ?
Le politique peut-il, en toute indépendance et
impartialité, juger le politique ? Poser la question
revient à y répondre. La publication du rapport à
cent jours des élections législatives n'a évidemment
pas simplifié les choses.
Ik kom tot de verantwoordelijkheden. Het
faillissement van Sabena is in de eerste plaats te
wijten aan een opeenstapeling van slechte
beslissingen, nalatigheid, kortzichtigheid en
disfuncties. Met het faillissement werd tevens
duidelijk dat een systeem dat aarzelt tussen publiek
en privaat beheer, tussen politisering en efficiëntie,
tussen protectionisme en vrije concurrentie, niet
werkt. Het faillissement is toe te schrijven aan het
onvoorstelbare cynisme van de Zwitsers, aan de
onverklaarbare passieve houding van de raad van
bestuur en aan de eigenaardige houding van de
Belgische aandeelhouder, die de Zwitsers de
sleutels van het bedrijf in handen gaf nog voor deze
meerderheidsaandeelhouder waren.
Voor de groenen is het evenwel essentieel dat er
morgen geen tweede Sabena komt. Om die reden
betreur ik dat het hoofdstuk van het verslag dat aan
de aanbevelingen is gewijd, zo weinig om het lijf
heeft. Er staan wel enkele grote krachtlijnen in,
Abordons les responsabilités. C'est avant tout une
accumulation de mauvaises décisions, de
négligences, d'imprévoyances et de
dysfonctionnements qui ont conduit la Sabena à la
faillite. Cette faillite signifie aussi l'échec d'un
système qui hésite entre gestion publique et
gestion privée, entre politisation et efficacité, entre
protectionnisme et libre concurrence. Elle est due à
l'incroyable cynisme des Suisses, à cette
inexplicable passivité du conseil d'administration et
à cette curieuse attitude de l'actionnariat belge, qui
donne les clefs de la compagnie aux Suisses avant
qu'ils ne soient devenus majoritaires.
Toutefois, l'important pour les écologistes est que
demain il n'y ait pas une Sabena bis. C'est
pourquoi, je déplore que le chapitre du rapport
consacré aux recommandations soit si peu
consistant. Si quelques grands principes y sont
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
5
maar men komt niet tot een diepgaande analyse. Er
werd een kans gemist om het vraagstuk van de
overheidsparticipaties in bedrijven te bespreken en
daaromtrent duidelijke standpunten in te nemen.
énoncés, aucune réflexion de fond n'est menée.
C'était pourtant l'occasion de débattre et d'aboutir à
des options claires sur la problématique des
participations publiques dans les entreprises.
In dit kader moeten ons inziens twee problemen
worden onderzocht: dat van de
overheidsbestuurders en regeringscommissarissen,
wier rol, taak en statuut moeten worden bepaald en
dat van de inventaris van de overheidsparticipaties,
die moet worden bijgehouden door het Rekenhof.
Elk parlementslid zou onmiddellijk inzage moeten
krijgen in de situatie van de overheidsparticipaties
om het beheer ervan of de geschiktheid van
investeringen in een onderneming te kunnen
controleren.
De groenen hebben meerdere wetsvoorstellen
betreffende die problemen ingediend met het oog
op een beter bestuur en een betere democratische
controle van de bedrijven met overheidsparticipatie.
De groenen hebben gemengde gevoelens bij het
besluit dat zij uit de onderzoekscommissie trekken.
Als we heel het verslag lezen en de verschillende
hoofdstukken onder de loep nemen, is de
commissie er enerzijds in geslaagd een vrij volledig
overzicht te geven van de feiten en beslissingen die
tot het faillissement van Sabena hebben geleid.
Maar anderzijds stelde ze zich uitermate voorzichtig
op en ontbrak het haar aan moed met betrekking
tot de "eventuele politieke en andere
verantwoordelijken".
Kunnen de verantwoordelijke politici niet toegeven
dat ze bepaalde fouten hebben gemaakt? Moeten
zij zich overal en altijd almachtig, onfeilbaar en
arrogant opstellen? De democratie zou er alleen
wel bij varen als zij blijk gaven van enige
bescheidenheid. (Applaus bij Ecolo-Agalev)
Deux problèmes nous semblent devoir être étudiés
dans ce cadre : celui des administrateurs publics et
commissaires du gouvernement, dont il faudrait
définir le rôle, la mission et le statut, et celui de
l'inventaire des participations publiques, qu'il
faudrait tenir à jour : une mission à confier à la Cour
des Comptes. Tout parlementaire devrait pouvoir
avoir un accès immédiat au tableau de bord des
participations publiques pour pouvoir exercer un
contrôle sur leur gestion ou sur l'opportunité
d'investir dans une entreprise.
Plusieurs propositions de loi, afférant à ces
questions, ont été déposées par les écologistes en
vue d'une meilleure gouvernance et d'un meilleur
contrôle démocratique des entreprises à
participations publiques.
Le bilan que les écologistes tirent de la commission
d'enquête est mitigé. D'une part, à condition de lire
l'intégralité du rapport et de mettre les différents
chapitres en perspective, la commission est
parvenue à dresser un inventaire relativement
complet des faits et décisions qui ont entraîné la
faillite de la Sabena. Mais, d'autre part, sur le plan
des "éventuelles responsabilités politiques et
autres", elle s'est montrée frileuse et a manqué de
courage.
Les responsables politiques ne peuvent-ils
accepter de reconnaître certaines erreurs? Doivent-
ils en tous lieux et en tous temps apparaître comme
tout-puissants, infaillibles et arrogants? La
démocratie aurait tout à gagner d'un sursaut de
modestie de leur part (Applaudissements sur les
bancs d'Ecolo-Agalev).
01.03 Willy Cortois (VLD): Na meer dan een jaar
intensief vergaderen zijn de werkzaamheden van
de parlementaire onderzoekscommissie afgerond.
De commissieleden van de VLD hebben het
verslag in nachtelijke omstandigheden
goedgekeurd om te vermijden dat de commissie
door pre-electorale koorts en partijpolitieke
spelletjes zou 'crashen'. We betreuren dat de
commissie in zo'n sfeer terechtgekomen is. Het
inhoudelijk werk van de commissie dreigt nu helaas
overschaduwd te worden door een drieledige nota
van de commissievoorzitter over de
werkzaamheden.
In 1991 besliste de toenmalige minister van
Verkeer om Sabena echt te privatiseren.
01.03 Willy Cortois (VLD): Les travaux de la
commission parlementaire d'enquête ont été
clôturés après une intense année de réunions. Les
membres VLD de la commission ont adopté le
rapport lors d'une réunion nocturne, pour éviter que
la commission n'échoue en raison de la fièvre pré-
électorale et de jeux politiciens. Nous déplorons
que l'atmosphère de la commission ait dégénéré.
Le travail de fond de la commission risque à
présent d'être éclipsé par une note en trois parties
du président de la commission à propos des
travaux.
En 1991, le ministre des Communications avait
décidé de réellement privatiser la Sabena.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
6
Al focuste de commissie op de Swissair-periode
1995-2001, die privatisering was een eerste
scharniermoment. Die paste binnen de vrijmaking
van de Europese luchtvaartsector, die destijds in
een economisch gunstig klimaat baadde. Misschien
heeft de toenmalige regering te weinig oog gehad
voor de potentiële bedreiging van die vrijmaking en
voor het belang van de stijgende
concurrentiekracht. De toenmalige regering wou op
de eerste plaats zo snel mogelijk van Sabena af.
De aanstelling van een professionele CEO, een
herstructurering en het aangaan van een alliantie
zou destijds zowel soelaas bieden voor een
noodlijdende Sabena, als de toekomst dienen.
Het 'omarmen' van Swissair is het tweede
scharniermoment. Nadat het onmogelijk bleek om
flink kostenbesparend te werken, schoven de
Zwitsers Sabena een drastische
waardevermindering in de schoenen. In die periode
was er ook sprake van sociale spanningen binnen
het bedrijf. Later verkregen de Zwitsers het recht
om de meerderheid van de Sabena-aandelen te
verwerven, al werd pas in april 2000 contractueel
bedongen dat ze dat ook de facto deden.
Het derde scharniermoment was de komst van Paul
Reutlinger. Sabena droeg eenzijdig alle
financieringen die de groep Swissair ten goede
kwamen. Van de door Swissair beloofde steun
kwam nooit iets terecht. De drieste aankoop van
Airbussen is het werk van deze Zwitserse 'mol'. De
Belgische bestuurders waren niet op de hoogte van
de overdracht van 19 Airbus-opties, waardoor
Swissair in februari 1998 5,7 miljoen dollar uit
Sabena kon 'zuigen'. Indien die stiekeme operatie
niet was gebeurd, had de toekomst er wellicht
anders uitgezien. De procureur-generaal van het
hof van beroep van Brussel werd inmiddels op de
hoogte gebracht.
Même si la commission a concentré ses travaux sur
la période Swissair, soit de 1995 à 2001, cette
privatisation fut une première étape-clé. Elle
s'inscrivait dans le processus de libéralisation du
secteur aéronautique européen, lequel bénéficiait à
l'époque d'un climat économique favorable. Le
gouvernement de l'époque a peut-être sous-estimé
la menace potentielle de cette libéralisation et
l'importance de la compétitivité croissante. Le
gouvernement de l'époque souhaitait avant tout se
défaire au plus vite de la Sabena.
La désignation d'un CEO professionnel, la
restructuration et la conclusion d'une alliance
étaient alors censés soulager une Sabena en
difficulté et lui garantir un avenir florissant.
L'alliance avec la Swissair fut la deuxième étape-
clé. Quand ils eurent constaté qu'il était impossible
de réduire radicalement les frais de
fonctionnement, les Suisses ont imposé à la
Sabena une réduction de valeur drastique. A cette
époque, l'entreprise était également en proie à des
tensions sociales. Ultérieurement, les Suisses ont
obtenu le droit d'acquérir la majorité des parts de la
Sabena, même si ce n'est qu'en avril 2000 que
cette acquisition a été imposée contractuellement.
La troisième étape-clé fut l'arrivée de Paul
Reutlinger. La Sabena a supporté seule tous les
financements qui ont bénéficié au groupe Swissair.
Notre compagnie nationale a attendu en vain l'aide
promise par Swissair. L'acquisition téméraire
d'Airbus est l'oeuvre de cette "taupe" suisse. Les
administrateurs belges n'avaient pas connaissance
du transfert d'options sur 19 airbus, qui ont permis
à Swissair de "pomper" 5,7 millions de dollars à la
Sabena en février 1998. Si cette opération
sournoise n'avait pas eu lieu, l'affaire aurait peut-
être pris une autre tournure. Le procureur général
près la cour d'appel de Bruxelles en fut entre-temps
informé.
De raad van bestuur - en dus de Belgische Staat -
is als meerderheidsaandeelhouder bij dit alles te
passief gebleven. Zo hebben de Belgische
bestuurders nagelaten een second opinion te
vragen in het dossier van de vlootvernieuwing.
Volgens de VLD is dit een ernstige nalatigheid,
want door de liquiditeitsproblemen die hiervan het
gevolg waren, ging Sabena over kop.
De aanbevelingen bevatten een aantal voorstellen
die dergelijk onverantwoord bestuur voortaan
onmogelijk moet maken.
Alors qu'il était actionnaire majoritaire, le conseil
d'administration et donc l'État belge s'est
montré bien trop passif dans toute cette affaire.
C'est ainsi que les administrateurs belges ont omis
de demander un second avis dans le dossier du
renouvellement de la flotte. Selon le VLD, il s'agit
d'une grave négligence car les problèmes de
liquidités qui en ont découlé ont entraîné la perte de
la Sabena.
Les recommandations comportent un certain
nombre de propositions qui doivent désormais
rendre impossible une telle mauvaise gestion.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
7
Minister Daems treft geen fundamentele blaam, al
kon de communicatie soms beter. De minister kon
op het laatste ogenblik toch nog een paar garanties
afdwingen bij de Zwitsers, maar door hun kwade
trouw leverden die geen resultaat op. Alternatieven
waren er niet.
De heer Müller stond als nieuwe CEO vervolgens
machteloos tegenover de verdere integratie van
Sabena in Swissair.
Le ministre Daems ne mérite pas
fondamentalement un blâme mais il aurait pu mieux
communiquer. Au dernier moment, le ministre a
encore pu arracher quelques garanties aux Suisses
mais à cause de leur mauvaise foi, elles n'ont
donné aucun résultat. Il n'existait pas d'autre
solution.
En tant que nouveau CEO, M. Müller ne pouvait
ensuite plus rien faire face à la poursuite de
l'intégration de la Sabena au sein de Swissair.
Toen na het afsluiten van het
aandeelhoudersakkoord Swissair zijn
engagementen niet nakwam, heeft de Belgische
Staat de Zwitsers voor het gerecht gedaagd. Het
resultaat was het hotelakkoord van juli 2001 en de
garantie van een nieuwe Zwitserse kapitaalinjectie.
Het gerechtelijk akkoord van Swissair heeft Sabena
daarna meegesleurd in de ondergang. De
Europese regelgeving verbood een
kapitaalsverhoging van de Belgische overheid en er
werd geen nieuwe partner gevonden. Europa
keurde wel een overbruggingskrediet van 125
miljoen euro goed, een bedrag dat werd gebruikt
voor de doorstart in DAT en later in SN Brussels
Airlines.
Al voor het faillissement van Sabena heeft de
Belgische Staat haar gerechtelijke eisen aan het
adres van Swissair geactiveerd. Het hotelakkoord
heeft formeel het karakter van een dading en
versterkt dus de Belgische positie. Het vonnis wordt
verwacht voor juli van dit jaar.
Lorsque Swissair n'a pas respecté ses
engagements, après la conclusion de la convention
d'actionnariat, l'Etat belge a cité les Suisses en
justice. Il en est résulté l'accord de l'Astoria de
juillet 2001 et la garantie d'une nouvelle injection de
capital suisse.
Le concordat judiciaire de Swissair a ensuite
entraîné la Sabena dans la débâcle. La
réglementation européenne interdisait une
augmentation de capital par les pouvoirs publics
belges et aucun nouveau partenaire n'a été trouvé.
L'Europe a toutefois approuvé un crédit de soudure
de 125 millions d'euros, un montant qui a été utilisé
pour le redémarrage dans la DAT et,
ultérieurement, dans la SN Brussels Airlines.
Dès avant la faillite de la Sabena, l'Etat belge a
activé la procédure de demandes judiciaires à
l'adresse de Swissair. L'accord de l'Astoria a le
caractère formel d'une transaction; il renforce donc
la position belge. Le jugement est attendu pour
juillet de cette année.
Een recent onderzoeksrapport van Ernst & Young,
opgemaakt in het kader van het concordaat van
Swissair, werpt een ander licht op de
contractbreuk van de Zwitsers. De conclusies van
dit rapport zijn overdonderend. Swissair heeft zijn
reële financiële situatie tijdens de twee jaar
voorafgaand aan het faillissement verzwegen en
heeft de kosten van zijn expansiepolitiek
onderschat. De curatoren van Sabena willen aan
de hand van dit rapport schadevergoedingen van
de Zwitsers afdwingen die ten goede zullen komen
aan de ex-werknemers. Ik betreur dat commissaris
Verherstraeten vanuit electorale motieven de
impact van dit rapport heeft willen minimaliseren.
Het doel van de Sabenacommissie was een
antwoord geven op de vraag hoe dergelijke
drama's voortaan kunnen worden vermeden.
Daartoe moeten er duidelijke spelregels worden
opgesteld. Tijdens deze regeerperiode zijn de
basisprincipes voor een deugdelijk bestuur in een
Un récent rapport d'enquête d'Ernst & Young, établi
dans le cadre du concordat de Swissair, éclaire
sous un autre jour la rupture de contrat par les
Suisses. Les conclusions en sont sidérantes. La
Swissair a tu sa situation au cours des deux
années qui ont précédé la faillite et elle a sous-
estimé les coûts de sa politique d'expansion. Les
curateurs de la Sabena veulent utiliser ce rapport
pour contraindre les Suisses à verser des
dommages-intérêts qui bénéficieront aux ex-
Sabéniens. Je regrette que, pour des raisons
électorales, le commissaire Verherstraeten ait voulu
minimaliser l'impact de ce rapport.
La commission Sabena entendait apporter une
réponse à la question de savoir comment éviter la
répétition de tels drames à l'avenir. Pour cela, il
faut des règles du jeu strictes. Au cours de cette
législature, les principes fondamentaux d'une
bonne administration ont été coulés sous la forme
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
8
wet gegoten. Zij moeten streng worden toegepast.
d'une loi. Ils doivent être appliqués avec rigueur.
Volgens de VLD moet de overheid niet participeren
in bedrijven die zich in de concurrentiële sector
bevinden en geen openbare dienstverlening
aanbieden. Wil de overheid participeren in een
bedrijf, moet zij dit motiveren en moet zij zich
wapenen met de nodige knowhow. Daarom pleiten
wij voor de oprichting van een kenniscentrum.
De verkiezingskoorts die de kop opstak in de
laatste fase van de Sabenacommissie laat een
bittere smaak na. Voorzitter Langendries was een
goede voorzitter, maar is ook maar een mens. De
besluitvorming in de laatste nacht is chaotisch tot
stand gekomen. Een illustratie daarvan is dat de
Franse en de Nederlandse tekst over het verkrijgen
van de documenten van de eerste minister op
pagina 285 van het verslag niet dezelfde is.
Selon le VLD, les pouvoirs publics ne doivent pas
posséder de participations dans des entreprises qui
évoluent dans un secteur concurrentiel et n'offrent
pas de services publics. Si les autorités souhaitent
prendre une participation, elles doivent justifier leur
choix et s'armer en acquerrant le savoir-faire
nécessaire. C'est la raison pour laquelle nous
préconisons la création d'un centre d'expertise.
La fièvre électorale qui s'est fait jour au cours de la
dernière phase des travaux de la commission
d'enquête Sabena laisse un goût amer. M.
Langendries a été un bon président mais il n'en est
pas moins un être humain. La décision qui a été
prise au cours de la dernière nuit de travaux l'a été
dans des circonstances chahutées. J'en veux pour
preuve que les versions française et néerlandaise
du texte de la page 285, relatif à l'obtention des
documents du premier ministre, ne coïncident pas.
01.04 Yves Leterme (CD&V): Waar ziet u dan dat
verschil?
01.04 Yves Leterme (CD&V): En quoi ne
coïncident-elles pas ?
01.05 Willy Cortois (VLD): De Franse tekst bevat
gewoonweg een extra paragraaf!
In het stuk over minister Daems staat bovendien in
de Franse tekst `réalité' en in de Nederlandse
`waarheid'.
01.05 Willy Cortois (VLD): Le texte français
compte tout bonnement un paragraphe
supplémentaire !
En outre, le texte français parle de "réalité" alors
que le texte néerlandais parle de "waarheid" dans
la partie qui concerne M. Daems.
01.06 Yves Leterme (CD&V): De heer Cortois
probeert een mistgordijn te creëren om te
verbergen wat niet te verbergen valt. Wat is het
verschil tussen 'de waarheid' en 'de werkelijkheid'?
01.06 Yves Leterme (CD&V): M. Cortois cherche
à dresser un rideau de fumée pour dissimuler ce
qui ne peut l'être. Quelle est la différence entre la
«vérité» et la «réalité» ?
01.07 Willy Cortois (VLD): Er is een groot en
evident verschil. Ik stel voor dat de heer Leterme
het in Van Dale opzoekt.
01.07 Willy Cortois (VLD): La différence est
importante et flagrante. J'invite M. Leterme à
consulter un dictionnaire.
01.08 Ludo Van Campenhout (VLD): Iemand met
een katholieke achtergrond zou toch moeten weten
dat er in de werkelijkheid vaak niet veel waarheid te
vinden is.(Glimlachjes)
01.08 Ludo Van Campenhout (VLD): Quelqu'un
de culture chrétienne devrait savoir que la réalité ne
comporte souvent pas une grande part de vérité.
(Sourires)
01.09 Gerolf Annemans (VLAAMS BLOK): De
heer Langendries heeft gelijk. Als er een verschil is
tussen de Nederlandstalige en de Franstalige tekst,
dan is het in dit land steeds de Franstalige tekst die
correct is. (Gelach)
01.09 Gerolf Annemans (VLAAMS BLOK): M.
Langendries a raison. Lorsqu''il y a une différence
entre le texte néerlandais et le texte français, c'est
toujours, dans ce pays, le texte français qui est le
bon. (Hilarité)
01.10 Willy Cortois (VLD): De heer Langendries
was een goed voorzitter,maar niet onfeilbaar. Ik
betreur bijvoorbeeld dat de brief van 6 januari niet
aan de commissie ter inzage werd overgemaakt
01.10 Willy Cortois (VLD): M. Langendries a été
un bon président mais il n'était pas infaillible. Je
regrette par exemple qu'un courrier du 6 janvier n'a
pas été communiqué à la commission
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
9
01.11 Raymond Langendries (cdH): Ik zou graag
vernemen of de brief waar de heer Cortois het over
heeft de brief is die bij het tweede document hoort
in verband met de facturen van het
advocatenkantoor.
01.11 Raymond Langendries (cdH): J'aimerais
savoir si la lettre dont parle M. Cortois est celle qui
accompagne le deuxième document relatif aux
factures du cabinet d'avocats.
01.12 Willy Cortois (VLD) (Frans) : Het betreft
een brief van Voorzitter De Croo, vergezeld van
een tweede brief afkomstig van een
advocatenkantoor en die zich in het dossier
bevindt.
01.12 Willy Cortois (VLD)(en français): Il s'agit
d'une lettre du Président De Croo, accompagnée
d'une seconde lettre provenant d'un cabinet
d'avocats et qui se trouve dans le dossier.
01.13 Raymond Langendries (cdH): Als u in de
commissie goed geluisterd heeft, heeft u mij horen
zeggen dat ik net een brief van de Voorzitter had
ontvangen, die ik in het Frans en het Nederlands
heb voorgelezen. Daarin werd melding gemaakt
van het besluit van de Voorzitter van de Kamer dat
artikel 55bis van het Reglement niet diende te
worden toegepast. Mocht dat artikel wel worden
toegepast, dan zouden de twee VLD-
commissieleden tot het einde van de zittingsperiode
geen lid meer mogen zijn van een parlementaire
onderzoekscommissie en zou een deel van hun
vergoeding worden ingehouden. Ik heb dus wel
degelijk de negatieve beslissing van de Voorzitter
van de Kamer voorgelezen.
01.13 Raymond Langendries (cdH): Si vous
aviez bien écouté en commission, j'ai dit que je
venais de recevoir une lettre du Président; je l'ai lue
en français et en néerlandais. Elle faisait part de la
conclusion du Président de la Chambre qu'il n'y
avait pas lieu d'appliquer l'article 55 bis du
Règlement, à savoir de dégager les deux
commissaires VLD de la commission et, jusqu'à la
fin de la législature, de ne plus leur permettre de
siéger dans une commission d'enquête
parlementaire et de se voir enlever une partie de
leur rémunération. J'ai donc bien donné lecture de
la décision négative du Président de la Chambre.
01.14 Willy Cortois (VLD) (Frans): Ik heb nooit
het tegendeel beweerd.
(Nederlands) In de brief van de heer De Croo wordt
verwezen naar een brief van het advocatenkantoor.
Ik betreur dat die brief niet aan de commissie is
bezorgd. Het is een belangrijk document dat onze
besluitvorming had kunnen beïnvloeden.
01.14 Willy Cortois (VLD) (en français): Je n'ai
jamais dit le contraire.
(En néerlandais) Dans la lettre de M. De Croo, il est
fait référence à la lettre du bureau d'avocats. Je
déplore que cette lettre n'a pas été transmise à la
commission. Il s'agit d'un document important qui
aurait pu influencer les décisions que nous avons
prises.
01.15 Paul Tant (CD&V): Maar waar was de heer
Cortois dan tijdens de commissiedebatten? Alle
stukken waren er en de heer Langendries valt niets
te verwijten. Wat wil de heer Cortois nu eigenlijk
aantonen?
01.15 Paul Tant (CD&V): Mais où donc se trouvait
M. Cortois durant les débats en commission ? Tous
les documents y étaient disponibles et il n'y a rien à
reprocher à M. Langendries. Où donc M. Cortois
veut-il en venir ?
01.16 Willy Cortois (VLD): Nogmaals, voorzitter
Langendries had de commissieleden de brief
moeten ter hand stellen.
De commissieleden van de VLD hebben een
beoordelingsfout gemaakt bij de behandeling van
drie documenten. We hebben ons daar ook voor
geëxcuseerd. Het doel is in elk geval dergelijke
calamiteiten te vermijden in ondernemingen waarin
de overheid participeert. Er zijn tonnen
belastinggeld verloren gegaan en duizenden
mensen zijn hun job kwijt.
01.16 Willy Cortois (VLD): Je répète que M.
Langendries aurait dû remettre la lettre en mains
propres aux membres de la commission.
Les membres VLD de la commission ont commis
une erreur de jugement lors de l'examen de trois
documents. Nous nous en sommes excusés. Quoi
qu'il en soit, l'objectif est d'éviter que de telles
catastrophes ne frappent des entreprises dans
lesquelles l'Etat détient des participations. Cette
affaire a coûté une fortune aux contribuables et des
milliers de personnes ont perdu leur emploi.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
10
Het was de taak van de commissie om
aanbevelingen te formuleren waardoor dergelijke
drama's in de toekomst kunnen worden vermeden.
Hopelijk wordt hier zo snel mogelijk werk van
gemaakt. (Applaus van de VLD)
Le rôle de la commission était de formuler des
recommandations en vue d'éviter que de pareils
drames se reproduisent à l'avenir. Je forme le voeu
que cet objectif se concrétisera le plus vite
possible. (Applaudissements sur les bancs du VLD)
01.17 Raymond Langendries (cdH): Ik wil best
toegeven dat ik niet onfeilbaar ben, maar ik zal niet
dulden dat men de waarheid geweld aan doet.
Bovendien heb ik bij die gelegenheid het document
voorgelezen dat de Voorzitter van de Kamer ons
had bezorgd, namelijk het document van het
Rekenhof, daarbij preciserend dat die documenten
deel uitmaakten van het dossier en dat ieder lid er
kennis van kon nemen.
De voorzitter: Ik heb de heer Langendries twee
brieven bezorgd. Enerzijds, een brief van de heer
Daems vergezeld van een brief van zijn advocaat.
Anderzijds, een brief waarin ik kennis gaf van mijn
beslissing en waarin ik verwees naar twee brieven,
die van de heer Daems, vergezeld van de brief van
zijn advocaat, en het antwoord van het Rekenhof
op het verzoek van de heer Verherstraeten.
01.17 Raymond Langendries (cdH): Je suis prêt
à reconnaître que je ne suis pas infaillible mais je
n'accepterai pas d'admettre des choses contraires
à la vérité.
En outre, j'ai lu, à cette occasion, le document que
le Président de la Chambre nous avait transmis, à
savoir le document de la Cour des Comptes, en
précisant que ces documents faisaient partie du
dossier et que chaque membre pouvait en prendre
connaissance.
Le président: J'ai fait parvenir deux courriers à
M.Langendries. D'une part, une lettre de M. Daems
accompagnée d'une lettre de son avocat. D'autre
part, une lettre dans laquelle je faisais connaître ma
décision, courrier faisant référence à deux lettres,
celle de M. Daems, accompagnée du courrier de
son avocat, et la réponse de la Cour des Comptes
à la demande de M. Verherstraeten.
Al die documenten werden ter beschikking gesteld
van de commissie, aangezien het een bevestiging
door het Rekenhof betrof dat alle gevraagde
elementen openbare elementen waren.
Voorts heeft u mij vanmorgen een nieuwe brief
bezorgd, alsook een brief van de heer Daems met
betrekking tot de honoraria van het
advocatenkantoor. Ik heb gevraagd om ze te laten
fotokopiëren en aan de leden van de commissie te
laten bezorgen.
L'ensemble de ces documents a été mis à la
disposition de la commission dans la mesure où il
s'agissait d'une confirmation par la Cour des
Comptes que tous les éléments demandés étaient
des éléments publics.
Par ailleurs, vous m'avez transmis, ce matin, une
nouvelle lettre ainsi qu'une lettre de M. Daems
relative aux honoraires du cabinet d'avocats. J'en ai
demandé photocopie afin de les distribuer aux
membres de la commission.
Ik heb die brieven gekopieerd en heb de kopieën
aan de leden van de commissie bezorgd. Ik zou
niet willen dat men me er nog eens van beticht dat
ik niet het nodige heb gedaan.
J'ai photocopié les lettres en question et elles ont
été distribuées aux membres de la commission. Je
n'ai pas envie qu'on dise de nouveau que je n'ai
pas fait ce qu'il fallait faire.
01.18 Paul Tant (CD&V): Worden er nu nog
documenten aan de commissieleden uitgedeeld?
Waarom dan niet aan alle kamerleden? Moet er
eigenlijk iets verborgen worden gehouden?
(Rumoer)
De voorzitter: Ik heb begin januari een brief
ontvangen met als bijlage een lange brief van het
advocatenkantoor. Na raadpleging van
verscheidene personen, waaronder de heer
Langendries, heb ik mijn beslissing kenbaar
gemaakt. Gisteren heb ik dan nog van de minister
aanvullende informatie ontvangen, die ik eveneens
01.18 Paul Tant (CD&V): Des documents sont-ils
encore distribués maintenant aux membres de la
commission ? Pourquoi ne le sont-ils pas à tous
des députés ? Des éléments doivent-ils être
occultés ? (Tumulte)
Le président: Au début du mois de janvier, j'ai reçu
une lettre accompagnée d'une longue lettre du
bureau d'avocats. Après avoir consulté différentes
personnes, dont M. Langendries, j'ai fait connaître
ma décision. Hier encore, j'ai reçu du ministre des
informations complémentaires que j'ai également
transmises à M. Langendries. C'est tout.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
11
aan de heer Langendries heb bezorgd. Dat is alles.
01.19 Paul Tant (CD&V): Als de voorzitter die
bijkomende informatie liet ronddelen, zouden de
leden er ook kennis van kunnen nemen! Wij willen
dat gerust fotokopiëren.
01.19 Paul Tant (CD&V): Si le président à fait
distribuer ces informations complémentaires, les
membres devraient également pouvoir en prendre
connaissance ! Nous sommes disposés à faire
photocopier les documents.
01.20 Olivier Chastel (MR): Namens de MR zal ik
me in mijn tussenkomst toespitsen op de
strategische beslissingen van de bedrijfsleiding,
van de raad van bestuur en van de
aandeelhouders, op de belangrijkste redenen voor
de mislukking van de verschillende
herstructureringsplannen en van de
samenwerkingsverbanden met de partners uit de
luchtvaartsector en op de oorzaken van het
faillissement van Sabena. Het omstandig
onderzoek van de geschiedenis en van het
faillissement van Sabena werd nauwgezet gevoerd.
Wat het hoofdstuk over de verantwoordelijkheden
betreft, zullen de klemtonen die de commissie heeft
gelegd een aandachtig lezer niet ontgaan. Het
gerecht kan dit dossier verder uitspitten en
desgevallend de schuldigen straffen.
Uit de geschiedenis van wijlen onze
luchtvaartmaatschappij blijkt dat Sabena al van in
het heroïsche tijdperk van haar geboorte met drie
kwalen opgezadeld zat: chronische
onderkapitalisatie, onzekere rendabiliteit en een
raad van bestuur die ver van de belangrijke
beslissingen werd gehouden. Die zware handicaps
hebben sterk op de ontwikkeling van het bedrijf
doorgewogen.
01.20 Olivier Chastel (MR): Au nom du
mouvement réformateur, je vais centrer mon
intervention sur les décisions stratégiques prises
par la direction de l'entreprise, le conseil
d'administration et les actionnaires, les principales
raisons de l'échec des différents plans de
restructuration et de la collaboration avec les
partenaires du secteur aéronautique et les raisons
de la faillite de la Sabena. Le travail d'analyse
circonstanciée de l'histoire et de la faillite de la
Sabena a été minutieusement accompli. Quant au
chapitre relatif aux responsabilités, un lecteur
attentif remarquera les accents mis par la
commission. La Justice pourra faire toute la lumière
sur ce dossier et sanctionner ceux qui doivent
l'être.
Le contexte historique de notre défunte compagnie
nous dit qu'à l'époque héroïque de sa naissance,
notre Sabena connaissait déjà trois maux : la sous-
capitalisation chronique, la rentabilité aléatoire et
un conseil d'administration à l'écart des grandes
décisions. Ces handicaps majeurs ont lourdement
pesé sur l'évolution de l'entreprise.
Volgens de vaststellingen is de val van de
onderneming vooral te wijten aan interne
problemen. De vennootschap heeft nooit
gefunctioneerd als een volwaardig privé-bedrijf. Zij
leed aan een chronische onderkapitalisering. De
opeenvolgende herstructureringsplannen werden
nooit helemaal gerealiseerd. De onderneming had
ook gebrek aan een coherente en consequente
bedrijfsstrategie. De allianties met buitenlandse
partners werden altijd beschouwd als laatste-kans-
operaties, waardoor Sabena zich dan ook niet in
een goede onderhandelingspositie bevond. Het zijn
dus de omstandigheden waarin de onderneming
zich bevond op het ogenblik van de samenwerking
die de gekende negatieve gevolgen hebben gehad.
Concernant les constatations, les raisons de la
chute de la compagnie sont d'abord internes. La
société n'a jamais fonctionné comme une
entreprise privée à part entière. Elle a souffert
d'une sous-capitalisation chronique. Les divers
plans de restructuration n'ont jamais pu être
réalisés complètement. La société a également
manqué de plans et de stratégie d'entreprise
cohérents et conséquents. Les alliances avec les
partenaires étrangers ont toujours été perçues
comme des opérations de la dernière chance dans
lesquelles la Sabena ne s'est dès lors pas trouvée
en position de force pour négocier. Ce sont donc
les conditions dans lesquelles se trouvait la société
au moment de la collaboration qui ont eu des
répercussions négatives.
Het strategisch systeem "Hub & Spoke" stoelt op
drie elementen: het belang van Brussel als
hoofdstad van Europa, de kleine markt waardoor
men zich ook moest interesseren voor de
passagiers op doorreis en de uitbreiding van het
intercontinentaal net. Naast die optie waren er ook
Quant au système stratégique « Hub & Spoke », il
reposait sur trois éléments
: l'importance de
Bruxelles, capitale de l'Europe, la petitesse du
marché obligeant de s'intéresser aux passagers en
transit, le renforcement du réseau intercontinental.
Cette option fut associée à une volonté de
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
12
ambitieuze groeiplannen die de kosten de hoogte
injoegen. Daarbovenop heeft men nagelaten de
luchthaven te ontsluiten, met name via een HST-
verbinding. Wat de periode betreft die door onze
commissie werd onderzocht, hebben wij ook
vastgesteld dat de regels inzake corporate
governance bij Sabena niet goed werden
nageleefd. Er ontbrak informatie en soms werd ook
bedrieglijke informatie verspreid. Tevens
veranderde de raad van bestuur om de haverklap
van samenstelling. Sabena ging ook gebukt onder
hoge financiële lasten als gevolg van de zeer hoge
brutolonen in ons land, wat haar concurrentiepositie
niet ten goede kwam.
Cette option fut associée à une volonté de
croissance ambitieuse alourdissant les coûts et à
une négligence de désenclavement de l'aéroport
notamment grâce à une ligne de TGV. Nous avons
également constaté, pour la période examinée par
notre commission, que les règles de corporate
governance au sein de la Sabena ont laissé à
désirer. Des informations sont manquantes, parfois
trompeuses. Les administrateurs se succèdent au
conseil d'administration. La SABENA a souffert des
charges financières résultant de coûts salariaux
bruts très élevés dans notre pays, par rapport à
ceux des concurrents.
Wat marketing en markt betreft, hebben een aantal
foute beslissingen de balans doen doorslaan. Zo
werd een aantal verlieslatende vluchten in stand
gehouden en waren de beslissingen om op
bepaalde bestemmingen te vliegen niet op enige
marktstudie gebaseerd.
Wat de vlootinvesteringen betreft, diende de
vervanging van de korte-afstandsvloot, die het
management vanaf 1995 voorstelde, een belang
dat het belang van Sabena oversteeg. Er zijn
trouwens verscheidene aanwijzingen dat de
beslissing om Airbussen aan te kopen werd
genomen voor de raad van bestuur ter zake een
beslissing nam. Dankzij de opties die Swissair in
1990 had genomen op 19 Airbus-toestellen kon het
bovendien van Sabena 300.000 dollar per toestel
recupereren.
Wat het hoofdstuk over de verantwoordelijkheden
betreft, wil ik er op wijzen dat de opdracht van een
parlementaire onderzoekscommissie erin bestaat
zich uit te spreken over de politieke
verantwoordelijkheden, maar dat ze ook de
aandacht kan vestigen op feiten die als
aanwijzingen of vermoedens gelden.
En termes de marketing et de marché, de très
mauvaises opérations ont pesé lourd dans la
balance. Ainsi, certains vols, dont l'exploitation a
été encouragée, étaient toujours déficitaires et les
décisions de desservir certaines destinations
n'étaient étayées par aucune étude de marché.
En ce qui concerne le problème des
investissements dans la flotte, le remplacement de
la flotte court courrier, proposé par le management
dès 1995, visait un intérêt qui dépassait celui de la
SABENA . Par ailleurs, plusieurs indices tendent à
prouver que le choix d'acheter des Airbus a été
arrêté avant que le conseil d'administration ne
prenne une décision en la matière. De plus, les
options prises par Swissair en 1990 sur 19
appareils Airbus lui ont permis de récupérer de la
SABENA 300.000 $ par appareil.
Sur le chapitre des responsabilités, je tiens à
rappeler qu'une commission d'enquête
parlementaire a pour mission de se prononcer sur
les responsabilités politiques, mais qu'elle peut
aussi relever des faits qui constituent des indices
ou des présomptions.
Uit de hoorzittingen en de analyses van de
onderzoekscommissie komen vier overwegingen
naar voren. Ten eerste was het belang van de
groep van doorslaggevend belang bij het
uitstippelen van de bedrijfsstrategie. De belangen
van Swissair hebben het altijd gehaald op die van
Sabena. Ten tweede zorgde de financiering van de
operaties vaak voor problemen. Ten derde heeft
het management geen weldoordacht
allesomvattend strategisch plan voorgelegd en
heeft de raad van bestuur daar nooit om gevraagd.
Ten slotte waren de coördinatie en informatie-
operaties weinig doorzichtig.
Dan kom ik tot de verantwoordelijkheden die in het
verslag worden blootgelegd en bijzondere aandacht
Des auditions et des analyses de la commission
d'enquête ressortent quatre considérations.
D'abord, l'intérêt du groupe a été déterminant dans
les stratégies adoptées par la société. L'intérêt de
Swissair l'a toujours emporté sur celui de la
SABENA. Deuxièmement, le financement des
opérations a souvent été problématique.
Troisièmement, le management n'a pas présenté
de plan global de stratégie bien étudié et le conseil
d'administration n'en a pas demandé. Enfin, les
opérations de coordination et d'information ont
manqué de transparence.
J'en viens aux responsabilités épinglées dans le
rapport qui méritent une attention particulière.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
13
verdienen.
Ten eerste heeft de overheid onvoldoende
besluiten getrokken die inherent waren aan de
privatisering van Sabena en ontbrak een op een
coherent beleid gestoelde strategie.
Vervolgens werd in vliegtuigen geïnvesteerd zonder
dat de bestuursorganen volledig waren ingelicht of
zonder dat zij om meer toelichtingen verzochten.
Dat was het geval zowel bij de aankoop van de 23
Avro-toestellen ter vervanging van de korte
afstandsvloot als in het kader van het beleid inzake
de middellange afstand, toen Swissair sterke druk
heeft uitgeoefend met betrekking tot de keuze voor
Airbus en het aantal toestellen dat werd
aangekocht.
Ook hier werd de strategie van Sabena bepaald
uitgaande van het bedrijfsplan van de
minderheidsaandeelhouder. Bovendien is de
Zwitserse aandeelhouder zijn beloften inzake de
financiering niet nagekomen.
Tout d'abord, les pouvoirs publics n'ont pas tiré
suffisamment les conséquences inhérentes à la
privatisation de la SABENA et une stratégie basée
sur une politique cohérente a fait défaut.
Ensuite, les investissements dans la flotte ont été
faits sans que les organes dirigeants n'en soient
pleinement informés ou sans qu'ils ne demandent
davantage de précisions. Cela a pu s'observer tant
lors de l'achat des 23 Avro pour remplacer la flotte
court courrier que dans le cadre de la politique
moyen courrier, lorsque Swissair a exercé une forte
pression sur le choix d'Airbus et le nombre
d'appareils à acquérir.
Ici encore, la stratégie de la SABENA a été définie
en fonction du plan d'entreprise de l'actionnaire
minoritaire. Au surplus, l'actionnaire suisse n'a pas
respecté ses promesses en matière de
financement.
Ten slotte werd de overdracht aan Sabena van de
opties die Swissair bij Airbus had genomen voor de
raad van bestuur verborgen gehouden en dat is
een bezwarend element voor Swissair. De
commissie oordeelde dat een grondiger onderzoek
van deze zaak een taak van de rechterlijke macht
was.
Ondanks de opeenvolgende privatiserings- en
herstructureringsfasen bleef de onderneming zich
gedragen als een overheidsbedrijf. Er werd nooit
voldoende rekening gehouden met de eisen van de
markt.
De CEO heeft het neutraliteitsprincipe geschonden
door de Zwitserse groep heimelijk op de hoogte te
brengen van de tegenover de Belgische staat aan
te nemen houding en te volgen strategie.
Bij de goedkeuring van de individuele en
geconsolideerde jaarrekeningen van Sabena werd
nooit een toelichtende paragraaf gewijd aan de
classificatiefouten die werden gemaakt tussen de
operationele resultaten en de uitzonderlijke
resultaten.
Ook aangaande de herstructurering, het
hotelakkoord, het gerechtelijk akkoord en het
faillissement verliepen communicatie en informatie
gebrekkig.
In die eindfase hebben vooral de SAirGroup en zijn
Zwitserse filialen zich herhaaldelijk aan hun
verplichtingen onttrokken. We kunnen ervan
Enfin, le transfert à la SABENA des options prises
par Swissair auprès d'Airbus a été dissimulé au
conseil d'administration, ce qui constitue un
élément accablant pour Swissair. La commission a
estimé qu'un examen plus approfondi de cette
affaire relevait du pouvoir judiciaire.
Le climat d'entreprise publique s'est maintenu au
sein de la société malgré les phases successives
de privatisation et les restructurations. Les
exigences du marché n'ont pas suffisamment été
prises en compte.
Le CEO a enfreint le principe de neutralité en
informant secrètement le groupe suisse de l'attitude
et de la stratégie à adopter par rapport à l'État
belge.
Concernant l'approbation des comptes annuels
individuels et consolidés de la SABENA, les erreurs
de classification entre les résultats opérationnels et
les résultats exceptionnels n'ont pas fait l'objet
d'une note explicative.
La restructuration, l'accord de l'Astoria, le concordat
et la faillite ont également été l'objet d'un manque
de communication et d'information.
Dans cette phase terminale, c'est surtout le
SAirGroup et ses filiales suisses qui se sont
dérobés à maintes reprises à leurs engagements.
Nous pouvons estimer que n'ayant pas versé les
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
14
uitgaan dat de Zwitserse aandeelhouder die het
beloofde kapitaal niet op 1 oktober 2001 heeft
gestort, rechtstreeks en onmiddellijk
verantwoordelijk is voor het faillissement van
Sabena.
Ik hoop dat ons werk wordt voortgezet, enerzijds in
het lopende gerechtelijk onderzoek en anderzijds in
de toepassing van onze aanbevelingen, die slechts
krachtlijnen zijn die het Parlement nog in een
ruimere context moet bekijken om onze
overheidsbedrijven politiek anders aan te pakken.
(Applaus)
capitaux promis le 1er octobre 2001, l'actionnaire
suisse est directement et immédiatement
responsable de la faillite de la SABENA.
Je formule le souhait que nos travaux trouvent un
prolongement, d'une part dans l'enquête judiciaire
en cours et, d'autre part, dans la mise en
application de nos recommandations qui ne sont
que des lignes directrices que le Parlement doit
encore mettre en perspective en vue de changer
l'approche politique de nos entreprises
publiques.(Applaudissements)
01.21 Servais Verherstraeten (CD&V): Elke
parlementaire onderzoekscommissie vertrekt met
een aantal handicaps. Deze onderzoekscommissie
is daar geen uitzondering op. Het aantal leden is
zeer talrijk. De hoorzittingen zijn openbaar. De
timing was te strikt. Bijkomende hoorzittingen
konden niet worden georganiseerd. Getuigen
hadden afspraken met elkaar om hun verklaringen
op elkaar af te stemmen. Dat was het geval voor
leden van de raad van bestuur en tussen het
kabinet van de premier en dat van minister Daems.
Inzake de overdracht van stukken zijn er drie
elementen: de documenten van de Ministerraad
werden onmiddellijk bezorgd. De diensten van de
premier hebben geen sluitend systeem van
registratie en opzoeking. De overhandiging van de
archieven door de premier en zijn diensten is
onsamenhangend en laattijdig gebeurd.
01.21 Servais Verherstraeten (CD&V): Toute
commission parlementaire d'enquête part avec des
handicaps. La commission Sabena n'y fait pas
exception. Elle compte de très nombreux membres.
Ses auditions sont publiques. Mais son calendrier
était trop serré. Elle n'a pu procéder à des auditions
supplémentaires. Certains témoins se sont
entendus pour accorder leurs violons. Des accords
ont ainsi été passés entre des membres du conseil
d'administration et entre le cabinet du premier
ministre et celui du ministre Daems.
En ce qui concerne la communication des
documents, il y a trois éléments : les documents du
conseil des ministres ont été communiqués sur-le-
champ. Les services du premier ministre ne
disposent pas d'un système cohérent
d'enregistrement et de recherche. Le premier
ministre et ses services ont remis les archives de
manière incohérente et tardivement.
In tegenstelling tot de ministers Daems en Vande
Lanotte hield de premier zich niet aan de wettelijke
verplichting om alle door een
onderzoekscommissie gevraagde documenten
onmiddellijk te bezorgen. Als de voorzitter van de
kanselarij beweert dat er zich op zijn kabinet geen
andere Sabena-dossiers meer bevinden, maar
diezelfde avond duiken die toch op, is dat een
overtreding van de wet. Hiernaar werd in het
rapport indirect verwezen. Ook de kabinetsnota's
zijn nooit bezorgd. Dat dit soort nota's interessant
kunnen zijn, bewijzen de nota's van de
kabinetschef van minister Daems over het
Hotelakkoord en die van de kabinetschef van
minister Vande Lanotte over het kapitaalsakkoord
van januari 2001, die beide kritiek bevatten.
Minister Daems voelt zich door mij gegriefd.
Nochtans spreekt de commissie zelf over middelen
- inmiddels meer dan 200.000 euro - die dienden
voor `de verdediging van minister Daems naar
aanleiding van zijn verschijning voor de
Contrairement aux ministres Daems et Vande
Lanotte, le premier ministre n'a pas respecté
l'obligation légale de communiquer immédiatement
tous les documents demandés par une commission
d'enquête. Lorsque le président de la chancellerie
affirme qu'il n'y a pas d'autres dossiers Sabena à
son cabinet mais qu'il en apparaît le soir même, il
s'agit d'une violation de la loi. Le rapport y fait
indirectement référence. De plus, les notes du
cabinet n'ont jamais été transmises. Les notes du
chef de cabinet de M. Daems sur l'accord de
l'Astoria et celles du chef de cabinet du ministre
Vande Lanotte sur l'accord de recapitalisation de
janvier 2001, qui sont toutes deux critiques,
montrent l'intérêt que peuvent présenter de tels
documents.
Le ministre Daems s'estime offensé par mes
propos. La commission parle pourtant elle-même
de moyens plus de 200.000 euros qui ont servi
à la défense du ministre Daems à l'occasion de sa
comparution devant la commission d'enquête. Le
ministre a donc utilisé les deniers publics pour
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
15
onderzoekscommissie'. De minister gebruikte dus
overheidsgeld voor zijn eigen verdediging. Hij heeft
verklaringen afgelegd die niet stroken met de
waarheid over het doel van het inschakelen van het
advocatenkantoor. Op verzoek van minister Daems
bezorgde de VLD-fractie vertrouwelijke
documenten aan hemzelf en het advocatenbureau.
(Protest van de heer Coveliers)
Deze zaak is niet op het laatste nippertje ter sprake
gebracht. Nadat ik de ereloonstaten van het
advocatenkantoor via het Rekenhof ontving, heb ik
de pers ingelicht en is dit besproken geweest in de
commissie. Alle voorwaarden waren vervuld om
twee commissieleden te royeren, maar dat heb ik
niet gewild. Ik wilde wel dat dit werd opgenomen in
het rapport.
assurer sa propre défense. Il a fait des déclarations
qui ne correspondent pas à la réalité à propos de
l'objectif du recours à un cabinet d'avocats. A la
demande du ministre Daems, le groupe VLD lui a
transmis, ainsi qu'au cabinet d'avocats, des
documents confidentiels. (Protestations de M.
Coveliers)
Cette affaire n'a pas été évoquée au dernier
moment. Après avoir reçu de la Cour des Comptes
les états d'honoraires du cabinet d'avocats, j'en ai
informé la presse et une discussion a eu lieu en
commission. Toutes les conditions étaient remplies
pour que l'on radie deux membres de la
commission mais je ne l'ai pas souhaité. Je tenais
cependant à ce que cela figure dans le rapport.
01.22 Pierre Lano (VLD): Heeft de heer
Verherstraeten de brief van 6 januari van advocaat
Van Gerven gelezen?
01.22 Pierre Lano (VLD): M. Verherstraeten a-t-il
lu la lettre du 6 janvier de l'avocat, M. Van Gerven?
01.23 Servais Verherstraeten (CD&V): Natuurlijk
heb ik brieven gelezen.
Nadat ik de beschikking had gekregen over
ereloonstaten voor drie kwartalen, hebben we dit
besproken in de commissie. Daarna is er
briefwisseling vertrokken van de minister naar het
Rekenhof en de Kamervoorzitter. Die werd dan ter
inzage gegeven.
01.23 Servais Verherstraeten (CD&V):
Evidemment que j'ai lu des lettres.
Après avoir pu prendre connaissance des états
d'honoraires pour trois trimestres, nous avons
examiné cette question en commission. Le ministre
a ensuite adressé un courrier à la Cour des
comptes et au président de la Chambre. Ce
courrier a ensuite pu être consulté.
01.24 Pierre Lano (VLD): Minister Daems zegt
terecht dat de VLD-commissieleden in bijzonder
moeilijke omstandigheden het rapport in zijn geheel
hebben moeten aanvaarden.
Ik herhaal de vraag aan de heer Verherstraeten:
heeft hij de brief van meester Van Gerven, een
antwoord op de aantijgingen waarvan hier sprake
is, gelezen of niet? Hij gaat zomaar naar het
Rekenhof om ereloonstaten te onderzoeken. Nu
geeft hij toe dat hij drie weken in het ongewisse is
gebleven over het antwoord ten gronde op zijn
vraag. De brief is geheim gebleven. Heeft hij hem
gelezen of niet?
01.24 Pierre Lano (VLD): Le ministre Daems
déclaré à juste titre que les commissaires VLD ont
dû approuver le rapport dans son ensemble dans
des conditions particulièrement difficiles.
Je réitère ma question à M. Verherstraeten: a-t-il lu
ou non la lettre de maître Van Gerven, une réponse
aux accusations dont il est ici question? Il se rend
tout simplement à la Cour des comptes pour
examiner des états d'honoraires. Il admet à présent
être resté dans l'incertitude pendant trois semaines
au sujet de la réponse quant au fond à sa question.
La lettre est demeurée secrète. L'a-t-il lue ou non?
01.25 Servais Verherstraeten (CD&V): Ik heb al
geantwoord.
In de commissie hebben we de stukken besproken
die ik heb overgemaakt. We hadden het toen ook
over artikel 55 van het Reglement. Ik heb er zelf
voor gepleit om niet te streng te zijn, maar wilde wel
een vermelding in het rapport. Daarna heeft
minister Daems een brief gestuurd aan de
Kamervoorzitter. Die heeft hem doorgestuurd naar
01.25 Servais Verherstraeten (CD&V): J'ai déjà
répondu.
Nous avons examiné en commission les pièces que
j'ai transmises. Nous avons également discuté à
l'époque de l'article 55 du Règlement. J'ai moi-
même plaidé pour que l'on ne se montre pas trop
sévère, en souhaitant toutefois une mention dans le
rapport. Le ministre Daems a ensuite envoyé une
lettre au président de la Chambre. Ce dernier l'a
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
16
de voorzitter van de commissie, die er ons inzage
van gaf.
transmise au président de la commission, qui nous
a permis d'en prendre connaissance.
De voorzitter: Ik heb de brief van minister Daems
van 6 januari samen met de brief van meester Van
Gerven op 13 januari aan voorzitter Langendries
bezorgd. De heer Langendries had al een kopie
van de brief van het advocatenkantoor ontvangen.
Le président: J'ai transmis le 13 janvier au
président Langendries la lettre du ministre Daems
du 6 janvier ainsi que celle de maître Van Gerven.
Ce dernier possédait déjà une copie de la lettre du
bureau d'avocats.
01.26 Ludo Van Campenhout (VLD): Uit een
kleine enquête bij mijn collega's blijkt dat de heer
Verherstraeten de enige is die de voorzitter melding
heeft horen maken van deze brief.
De heer Verherstraeten heeft in de commissie zeer
goed inhoudelijk werk geleverd. Nu spreekt hij al
twintig minuten over de problemen van de
commissie. Het wordt tijd dat hij begint over de
oorzaken van het faillissement van Sabena.
01.26 Ludo Van Campenhout (VLD): Il ressort
d'une petite enquête menée auprès de mes
collègues que M. Verherstraeten est le seul à avoir
entendu le président faire mention de cette lettre.
M. Verherstraeten a fourni un excellent travail de
fond en commission. Il évoque à présent depuis
vingt minutes déjà les problèmes de la commission.
Il est temps qu'il aborde les causes de la faillite de
la Sabena.
01.27 Servais Verherstraeten (CD&V): Het is
mijn plicht om deze materie aan te snijden. Over de
inhoud zal ik het zeker ook nog hebben.
Minister Daems heeft verklaard dat de studie geen
`mémoire de défense' is. Als ik de studie lees, kan
ik nochtans niet anders dan besluiten dat dit een
verdediging is.
01.27 Servais Verherstraeten (CD&V): Il est de
mon devoir d'aborder cette question. J'évoquerai
certainement aussi le fond de l'affaire.
Le ministre Daems a déclaré que l'étude n'est pas
un "mémoire de défense". Mais à la lecture de cette
étude, je suis dans l'obligation de conclure qu'il
s'agit bel et bien d'une défense.
01.28 Minister Rik Daems (Nederlands): De studie
handelt enkel over mijn daden als lid van de
regering. Het is geen persoonlijke verdediging. Het
doel was na te gaan of er aansprakelijkheden zijn
ten nadele van de Staat. Het aanstellen van een
raadsman was een goede zaak. Wij weten immers
dat de advocaten van Swissair, Allen & Overy, al
meer dan honderd bijkomende pagina's besluiten
tegen de staatsbelangen hebben ingediend.
Ik heb geen meineed gepleegd. Ik kan mijn
beweringen staven met documenten. Het feit dat
het Rekenhof de betalingen heeft gedaan, bewijst
dat ze correct zijn gebeurd.
01.28 Rik Daems, ministre (en néerlandais):
L'étude porte uniquement sur mes actes en tant
que membre du gouvernement. Il ne s'agit pas
d'une défense personnelle. L'objectif était de
vérifier s'il était question de responsabilités au
détriment de l'Etat. Il est positif qu'un conseiller ait
été désigné. Nous savons en effet que les avocats
de Swissair, Allen & Overy, ont déjà déposé des
centaines de pages de conclusions
supplémentaires contre les intérêts de l'Etat.
Je n'ai pas commis de parjure. Des documents
peuvent étayer mes affirmations. Le fait que la Cour
des comptes se soit chargée des paiements
confirme que ceux-ci ont été effectués
correctement.
01.29 Yves Leterme (CD&V): Op pagina 287 van
het rapport lezen wij onder meer dat op verzoek
van minister Daems de VLD-fractie vertrouwelijke
documenten aan het advocatenkantoor en aan de
minister heeft bezorgd. Hier geldt de wet op de
onderzoekscommissies. (Woordenwisselingen)
01.29 Yves Leterme (CD&V): A la page 287 du
rapport, nous lisons notamment qu'à la demande
du ministre Daems, le groupe VLD a transmis des
documents confidentiels au bureau d'avocats et au
ministre lui-même. Ces faits relèvent de la loi sur
les commissions d'enquête parlementaire.
(Colloques)
01.30 Servais Verherstraeten (CD&V): De
minister beweert dat het hele bedrag van 138.000
euro bedoeld was voor het uitvoeren van de studie.
01.30 Servais Verherstraeten (CD&V): Le
ministre prétend que l'intégralité du montant de
138.000 était destinée à la réalisation de l'étude.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
17
De studie dateert van 15 april. Uit de ereloonnota's
blijkt dat het advocatenkantoor ook na die datum
nog geld ontving.
Volgens minister Daems heeft meester Meyers
hem geadviseerd een second opinion te vragen.
Dat is niet juist. De minister heeft de heer Meyers
gevraagd om hem te verdedigen, maar deze heeft
geweigerd om deontologische redenen. Hij was
immers de advocaat van de Belgische Staat.
Or celle-ci date du 15 avril et il ressort des notes
d'honoraires que ce bureau d'avocats a encore
perçu de l'argent après cette date.
Selon le ministre Daems, Me Meyers lui a conseillé
de demander un second avis. C'est faux.
Le
ministre a demandé à Me Meyers de le défendre
mais celui-ci a refusé pour des raisons
déontologiques car il était l'avocat de l'Etat belge.
01.31 Minister Rik Daems (Nederlands): Het is
toch logisch dat iemand die voor de Belgische Staat
werkt, zijn eigen werk niet kan beoordelen. Ik moest
mij dus tot iemand anders wenden. Dit bewijst mijn
thesis.
01.31 Rik Daems, ministre (en néerlandais): Il est
tout de même logique qu'une personne qui travaille
pour l'Etat belge ne puisse évaluer elle-même son
propre travail. J'ai donc dû m'adresser à autrui.
Cela démontre ma thèse.
01.32 Servais Verherstraeten (CD&V)
(Nederlands): Meester Meyers heeft gezegd
(Frans): "Als advocaat van de Staat kan ik een
minister niet individueel verdedigen in deze
commissie. Ik heb de minister dus aangeraden zich
individueel te laten bijstaan. Om deontologische
redenen en vanwege duidelijke belangenconflicten
kan ik geen minister vertegenwoordigen in deze
commissie."
(Nederlands) Dat heeft niets te maken met een
nota over aansprakelijkheid.
01.32 Servais Verherstraeten (CD&V) (en
néerlandais): Maître Meyers a déclaré: (en français)
"Défendre individuellement un ministre devant cette
commission est incompatible avec mon rôle
d'avocat de l'Etat. J'ai donc conseillé au ministre de
se faire assister individuellement. Je ne pouvais
pas, pour des raisons déontologiques et de conflit
d'intérêts évidentes, représenter un ministre
individuellement devant cette commission".
(En néerlandais) Cela n'a aucun rapport avec une
note sur la responsabilité.
01.33 Hugo Coveliers (VLD): Als de heer
Verherstraeten meent dat de minister zich moest
verdedigen, gaat hij er dus van uit dat de minister
een verdachte was. Dan mag de commissie geen
appreciatie geven van zijn verklaring.
01.33 Hugo Coveliers (VLD): Si M.
Verherstraeten estime que le ministre devait se
défendre, il part donc du principe que le ministre
Daems devait être considéré comme un suspect.
La commission ne peut, dès lors, porter un
jugement sur sa déclaration.
01.34 Ludo Van Campenhout (VLD): We
koesteren allemaal de hoop dat de heer
Verherstraeten en niet de heer Van Eetvelt de
inhoudelijke analyse zal maken van de teloorgang
van Sabena. We wachten er al een half uur op.
01.34 Ludo Van Campenhout (VLD): Nous
espérons tous que M. Verherstraeten, et non pas
M. Van Eetvelt, procédera à l'analyse de fond sur le
déclin de la Sabena. Cela fait une demi-heure que
nous attendons.
01.35 Servais Verherstraeten (CD&V): Ik ben niet
totaal ontevreden over het rapport, dat een
compromis is, al had ik sommige dingen liever wat
scherper gezien. Het rapport is duidelijk en eerlijk.
Swissair is ten gronde gegaan door zijn
grootheidswaanzin en heeft Sabena in zijn val
meegesleurd. Het bedrijf is zijn verplichtingen niet
nagekomen. We hebben de raad van bestuur hard
aangepakt, maar hebben ook verontschuldigingen
aangehaald. We uitten ook verwijten aan het
directiecomité en CEO Reutlinger, die de Zwitserse
kaart heeft getrokken. Dat betekent niet dat de
politiek vrijuit gaat. We hadden moeten ingrijpen.
01.35 Servais Verherstraeten (CD&V): Le
rapport, qui est un compromis, ne me déçoit pas
entièrement même si j'avais espéré que certains
éléments seraient mis davantage en exergue. Le
rapport est clair et honnête. Par sa folie des
grandeurs, la Swissair a couru à sa perte,
entraînant la Sabena dans sa chute. La compagnie
n'a pas respecté ses obligations. Nous avons
malmené le conseil d'administration mais nous lui
avons également trouvé des circonstances
atténuantes. Nous avons également formulé des
reproches à l'égard du comité de direction et de M.
Reutlinger, CEO, qui a défendu les intérêts suisses.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
18
Sabena heeft zelden of nooit winst gemaakt en
toen dat wel gebeurde, in 1998, was er heel wat
over te zeggen. Er is veel geld in Sabena gestopt,
maar onrechtstreeks is er ook veel gerecupereerd.
De privatisering werd opgestart, maar ze bracht niet
voldoende een mentaliteitswijziging teweeg. Elk
partnerschap is mislukt.
Bij het aantreden van de regering was Sabena niet
gezond. Minister Daems heeft geprobeerd de
maatschappij te genezen, maar is daar jammer
genoeg niet in geslaagd.
Cela ne signifie pas que le monde politique ne
porte pas une part des responsabilités. Nous
aurions dû intervenir.
La Sabena n'a jamais ou quasiment jamais réalisé
de bénéfices mais lorsque tel fut malgré tout le cas
en 1998, on y a trouvé beaucoup à redire.
D'importantes sommes d'argent ont été investies
dans cette compagnie, mais elles ont été en grande
partie indirectement récupérées. L'opération de
privatisation a été lancée mais elle n'a pas
suffisamment changé les mentalités. Chaque
partenariat a débouché sur un échec.
Lorsque ce gouvernement est arrivé aux affaires, la
situation de la Sabena n'était pas saine. Le ministre
Daems a tenté de l'assainir mais il n'y est
malheureusement pas parvenu.
Wat zijn de verwijten van de commissie aan de
regering?
De AMP's luidden de feitelijke fusie in. De minister
heeft het opstarten van de feitelijke implementatie
laten gebeuren. Hij heeft vanaf zijn aantreden de
zaak naar zich toegetrokken. De AMP's heeft hij
toegelaten zonder ze te koppelen aan de fusie. Hij
heeft daardoor de stuurknuppel uit handen
gegeven, wat bijzonder slecht is afgelopen.
Quels sont les reproches adressés par la
commission au gouvernement?
L'Airlines Management Partnership annonçait la
fusion de fait. Le ministre n'en a pas empêché la
mise en oeuvre concrète. Dès son arrivée aux
affaires, il s'est emparé de ce dossier. Il a autorisé
l'AMP sans le lier à la fusion. Ce faisant, il a cédé le
levier de commande, ce qui s'est particulièrement
mal terminé.
Verder werden de AMP's niet in een contract
bezegeld. Pas negen maanden later sluit de
minister een definitief akkoord. Swissair voegt
ondertussen heel ongunstige voorwaarden toe. De
AMP's hadden aan de fusie gekoppeld moeten
worden.
Op 19 januari krijgt de eerste minister de opdracht
om met Swissair te onderhandelen. Een paar
dagen later is er al een kapitaalsakkoord. De
minister moest een coördinerend orgaan in de
steigers zetten, om een vlotte samenwerking
mogelijk te maken. Die coördinatie heeft nooit goed
gelopen. De premier is er in het rapport goed van
afgekomen. Hij heeft ook geen vlekkeloos parcours
afgelegd, men moet niet alle schuld op minister
Daems schuiven.
De regering heeft ook te weinig rekening gehouden
met de signalen over de verslechterende
kredietwaardigheid van Swissair. Uit verschillende
hoeken werd vanaf januari al gemeld dat het om
een fragiele groep ging. De signalen worden steeds
sterker en in februari zegt de advocaat van minister
Daems dat Swissair ernstig in moeilijkheden zit. De
regering neemt een afwachtende houding aan en
pakt Swissair niet hard aan. Een dagvaarding komt
er pas in juli. Een eenvoudige vraag van de
Zwitsers om de betaling uit te stellen wordt meteen
Les AMP n'ont par ailleurs pas été scellés par un
contrat. Il a fallu attendre neuf mois pour que le
ministre conclue un accord définitif. Entre-temps,
Swissair avait ajouté des conditions
particulièrement défavorables. Les AMP auraient
dû être liés à la fusion.
Le 19 janvier, le premier ministre a été chargé de
négocier avec Swissair. Quelques jours plus tard, il
y avait déjà un accord de capitalisation. Le ministre
devait créer un organe de coordination afin de
permettre une collaboration efficace. Cette
coordination ne s'est jamais bien déroulée. Le
premier ministre s'en est bien sorti dans le rapport.
Il n'a pourtant pas réalisé un parcours sans fautes,
il ne faut pas rejeter toute la faute sur le ministre
Daems.
Le gouvernement n'a pas suffisamment tenu
compte des signaux qui indiquaient une
détérioration de la solvabilité de Swissair. Dès
janvier, différents indices faisaient état de la fragilité
du groupe. Ces signaux se sont intensifiés et en
février, l'avocat du ministre Daems fait savoir que la
Swissair se trouve en sérieuses difficultés. Le
gouvernement, adoptant une attitude attentiste, n'a
pas réagi fermement vis-à-vis de Swissair. Une
citation en justice n'est venue qu'en juillet. On a
immédiatement accédé à une simple demande des
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
19
gunstig beantwoord, met een uitstel tot de datum
waarop het geld echt nodig is. Het is er nooit
gekomen.
Binnen de regering was er volgens de commissie
onvoldoende coördinatie. Het steering committee
diende daarvoor, maar het informeerde de minister
niet. Op 28 september moest hij aan de alarmbel
trekken, op 18 oktober opnieuw. Hij heeft veel te
veel geduld gehad met de Zwitsers en heeft
daardoor geen exit fees kunnen krijgen. Andere
maatschappijen hebben die wel geëist en
gekregen. Op het einde van de rit heeft Swissair
102 miljoen euro uitbetaald aan andere
schuldeisers. De maatschappij had tot op het einde
geld voor brandstof. De Belgische Staat heeft niets
uit de brand kunnen slepen omdat hij niet krachtig
genoeg is opgetreden.
Suisses pour un report de paiement, celui-ci étant
reporté à la date à laquelle l'argent serait vraiment
nécessaire. Ce moment n'est jamais venu.
La commission estime que la coordination était
insuffisante au sein du gouvernement. Alors que
c'était son rôle, le steering committee n'a pas
informé le ministre. Le 28 septembre, il a dû tirer la
sonnette d'alarme puis, à nouveau le 18 octobre. Il
a été bien trop patient avec les Suisses et de ce
fait, il n'a pas obtenu d' exit fees, ce que d'autres
sociétés ont pourtant exigé et obtenu. La Swissair a
en fin de compte payé 102 millions d'euros à
d'autres créanciers. Jusqu'au bout, la société avait
de l'argent pour son carburant. Pour ne pas s'être
montré assez ferme, l'État belge n'a rien pu
sauver.
Heeft dat ongelukkige parcours het faillissement
van Sabena veroorzaakt? Curator Van Buggenhout
verklaarde dat de luchtvaartmaatschappij achteraf
gezien te redden viel, maar dat een herstructurering
onmogelijk werd geacht gezien de heersende
mentaliteit.
Volgens de aanbevelingen dient een
overheidsbedrijf een minimale dienstverlening te
verzekeren en moet daar een billijke vergoeding
voor krijgen. Dat is een belangrijke aanbeveling die
ook van toepassing is op De Post en de NMBS.
Voorts veronderstelt het principe van corporate
government dat de leden van de raad van bestuur
over de vereiste kwaliteiten beschikken. Als de
Raad van State de aanstelling van de raad van
bestuur van de NMBS vernietigt, moet de regering
dan ook op een niet-gepolitiseerde manier
bekwame mensen aanduiden.
Ce parcours malheureux a-t-il causé la faillite de la
Sabena? Le curateur, M. Van Buggenhout, a
déclaré qu'avec le recul, il pensait que la
compagnie aérienne aurait pu être sauvée mais
qu'une restructuration a été jugée impossible étant
donné la mentalité ambiante.
Aux termes des recommandations, une entreprise
publique doit assurer un service minimum en
échange duquel elle doit recevoir une rémunération
équitable. Il s'agit d'une recommandation
importante qui s'applique également à La Poste et
à la SNCB. En outre, le principe de corporate
governance suppose que les membres du conseil
d'administration possèdent les qualités requises. Si
le Conseil d'Etat annule la désignation du conseil
d'administration de la SNCB, le gouvernement
devra désigner des personnes compétentes selon
un mode non politisé.
De commissie heeft het rapport in zijn geheel
goedgekeurd. Het is een en ondeelbaar en het zou
ontoelaatbaar zijn dat er in de plenaire vergadering
slechts werd ingestemd met gedeelten ervan. Er
bestaat een parlementaire praktijk om rapporten te
splitsen in delen waarmee wordt ingestemd en
delen waarvan kennis wordt genomen, maar dat is
nooit gebeurd in het geval van belangrijke
onderzoekscommissies als die over de Bende van
Nijvel of de zaak-Dutroux. Een opsplitsing is des te
minder oorbaar als ze slechts is bedoeld om
bepaalde delicate passages onder de mat te vegen.
Ik betreur het gebrek aan verantwoordelijkheidszin
van degenen die een dergelijke ingreep voorstaan.
Het faillissement van Sabena was een tragedie
voor België en de werknemers. Wellicht lost dit
rapport hun verwachtingen niet in. We kunnen geen
La commission a approuvé le rapport dans son
ensemble. Il est un et indivisible et il serait
inconcevable que des parties seulement en soient
adoptées en séance plénière. Il existe une pratique
parlementaire qui consiste à scinder des rapports
en parties qui emportent l'adhésion et d'autres dont
il est seulement pris connaissance. Il n'y a toutefois
jamais été recouru pour d'importantes commissions
d'enquête comme celles qui se sont occupées du
dossier des tueurs du Brabant wallon ou de l'affaire
Dutroux. Une scission est d'autant moins
admissible qu'elle est destinée à occulter certains
passages délicats. Je déplore le manque de sens
des responsabilités de ceux qui préconisent une
telle attitude.
La faillite de la Sabena a été une tragédie pour la
Belgique et pour le personnel. Sans doute ce
rapport ne répondra-t-il pas à l'attente de ces
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
20
tweede Sabena oprichten. Ik hoop wel dat de
aanbevelingen ervan worden uitgevoerd en
voorkomen dat de geschiedenis zich herhaalt. Ik
hoop dat de luchtvaartsector in België zal groeien.
(Applaus bij de CD&V)
derniers. Nous ne pouvons pas créer une seconde
Sabena. Mais je forme le voeu que les
recommandations qu'il comporte seront mises en
oeuvre et qu'elles éviteront que l'histoire se répète.
J'espère que le secteur aérien en Belgique se
développera. (Applaudissements sur les bancs du
CD&V)
01.36 Raymond Langendries (cdH): Ik
veronderstel dat de eerste minister het woord zal
nemen. Zullen we nadien het woord kunnen voeren
in de replieken?
De voorzitter: Uiteraard.
01.36 Raymond Langendries (cdH) : Je suppose
que le Premier ministre prendra la parole.
Pourrons-nous alors intervenir à nouveau pour
répliquer ?
Le président : Bien entendu.
01.37 Raymond Langendries (cdH): Wij hebben
in de commissie gedurende meer dan een jaar aan
een moeilijke opdracht gewerkt. Ik zou eerst en
vooral de vier experts willen bedanken: de heer
Morlet, de heer Garny, de heer De Lembre en de
heer Vanthemsche, die ons voortdurend hebben
bijgestaan met hun expertise. Ik bedank ook het
personeel van de Kamer, dat afhankelijk is van
onze uren.
Het gaat om een omvangrijk dossier, over een
bedrijf met 12.000 personeelsleden. Er zijn tal van
verantwoordelijken in dit dossier en er gingen
verscheidene weken over voor we ons hadden
ingewerkt in deze materie die we niet zo goed
kenden; dat is een zwak punt van parlementaire
onderzoekscommissies.
01.37 Raymond Langendries (cdH): Nous avons
mené dans cette commission un travail difficile de
plus d'un an. Je voudrais tout d'abord remercier les
quatre experts : M. Morlet, M. Garny, M. De Lembre
et M. Vanthemsche qui nous ont accompagnés de
leur constance et de leurs compétences. Je
remercie également le personnel de la Chambre
qui doit vivre à notre rythme.
Le dossier est lourd ; il s'agit d'une entreprise
employant 12 000 personnes. Le nombre d'acteurs
responsables est important et plusieurs semaines
ont été nécessaires pour assimiler des matières
que nous ne maîtrisions pas ; ce qui est une
faiblesse des commissions d'enquêtes
parlementaires.
Een ander zwak punt dat van structurele aard is, is
dat in België de scheiding der machten wordt
uitgehold. We dienen ons dringend te bezinnen
over de manier waarop de Wetgevende Kamers en
de uitvoerende macht met elkaar dienen om te
gaan. Sinds ik lid ben van deze assemblee, stel ik
vast dat de scheiding der machten aftakelt en dat
dit in deze zittingsperiode in versneld tempo
gebeurt. De verantwoordelijkheden van Swissair
zijn weliswaar verpletterend.
Une autre faiblesse, d'ordre structurel, est que la
séparation des pouvoirs est en train de s'étioler en
Belgique. Nous devrons très prochainement être
amenés à réfléchir sur la manière de se comporter
entre Chambres législatives et pouvoir exécutif.
Depuis que je fais partie de cette assemblée,
j'assiste à la déglingue de cette séparation des
pouvoirs et à son accélération, spécialement sous
cette législature.
Il est vrai que les responsabilités de Swissair sont
écrasantes.
Het Zwitserse verslag van Ernst&Young, dat 7000
bladzijden telt en de oorzaken van het faillissement
van Swissair onderzoekt, is in het licht van het
buitengewone cynisme van deze maatschappij die
het lot van duizenden werknemers heeft bezegeld,
de kers op de taart.
Toen de commissie Infrastructuur op 3 oktober
2001 vergaderde, had de heer Daems net een fax
van SAir Group gekregen waarin stond dat die niet
zou betalen. Ik had de wens uitgedrukt dat we ons
die dag zouden buigen over het systematisch
leegplunderen van Sabena door Swissair en dat we
Le rapport suisse d'Ernst&Young de 7000 pages,
qui analyse les raisons de la faillite de Swissair, est
la cerise sur le gâteau au vu du cynisme
extraordinaire de cette compagnie qui a mis sur le
tapis des milliers de travailleurs.
Lors de la réunion de la commission de
l'Infrastructure du 3 octobre 2001, M.Daems venait
de recevoir un fax de SAir Group disant qu'il ne
paierait pas. Ce jour-là, j'avais souhaité que l'on se
penche sur la cannibalisation systématique de la
Sabena par Swissair et que l'on tente de voir clair
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
21
meer duidelijkheid zouden proberen te krijgen over
het tijdsbeheer, een sterk punt van de Zwitsers. We
kregen zelfs te maken met Zwitserse
spitstechnologie inzake georganiseerde
insolvabiliteit!
Senator Bodson heeft mijn woorden toen van tafel
geveegd.
Er werden vliegtuigen aan de grond gehouden, de
brandstof kon niet worden betaald, er waren
achterstallige belastingen, maar uit het Zwitserse
verslag blijkt dat Swissair nog geld had op het
ogenblik waarop die rekeningen niet werden
betaald. Dat toont aan dat het faillissement van
Sabena stelselmatig werd voorbereid om de
Belgische schuldeisers te ontlopen.
Eind augustus 2001 heeft Swissair 197 miljoen
euro betaald aan AOM en aan Air Liberté en heeft
het leningen toegestaan aan zijn Duitse
dochteronderneming, maar het akkoord van 2
augustus 2001 over Sabena heeft het op geen
enkele manier nageleefd en het heeft de 132
miljoen euro die uiterlijk tegen oktober 2001 waren
beloofd dus niet gestort. Al die gebeurtenissen
moeten ons tot nadenken stemmen.
De Belgische Staat zit in een uitermate zwakke
positie. In het geval van AOM en Air Liberté is de
Franse Staat tussenbeide gekomen om Swissair er
toe aan te zetten die maatschappijen te helpen. De
krachtverhoudingen spelen echter in het nadeel van
ons land. Wij moeten dus nadenken over de manier
en het ogenblik waarop we besprekingen
aanknopen met grote internationale of buitenlandse
bedrijven. We hebben de sluiting van Renault-
Vilvoorde meegemaakt, vandaag laat Arcelor
Cockerill-Sambre vallen, hoewel het twee jaar
geleden had aangekondigd dat de groep ervoor
zou zorgen dat de Luikse staalindustrie zou blijven
bestaan.
Wij moeten weten hoe wij best reageren wanneer
dat soort bedrijven belangen neemt in onze
ondernemingen. De liberalisering van de markten
zal grote groepen doen ontstaan die minderheids-
of meerderheidsaandeelhouder zullen willen
worden, en wij zouden in dezelfde situatie kunnen
terechtkomen als het geval was met Sabena.
De Zwitsers hebben een verpletterende
verantwoordelijkheid. Naast de al geciteerde
voorbeelden, wijs ik er nog op dat de vervanging
van CEO Godfroid door de heer Reutlinger ten
nadele ging van het beheer van het bedrijf, zeker
ook omdat die laatste zich helemaal niet correct
heeft opgesteld.
sur la gestion du temps, pour laquelle les Suisses
sont forts. Il s'agissait même d'une haute
technologie suisse de mise en insolvabilité !
Le sénateur Bodson avait renvoyé mes propos d'un
revers de la main.
Pourtant, l'immobilisation des avions, le fuel qu'on
ne pouvait plus payer, les taxes en rade, le rapport
suisse dit que Swissair disposait de liquidités au
moment de ces impayés. Cela signifie une
préparation systématique de la mise en faillite de la
Sabena pour éviter les créanciers belges.
Fin août 2001, Swissair a payé 197 millions d' à
AOM et à Air Liberté et fait des prêts à sa filiale
allemande, mais n'a eu aucun respect pour l'accord
du 2 août 2001 afférant à la Sabena, et n'a donc
pas versé les 132 millions d' promis au plus tard
pour octobre 2001. Tous ces éléments, il faut y
réfléchir.
L'Etat belge est en fait dans une situation de
faiblesse particulière. Dans les cas d'AOM et d'Air
Liberté, l'Etat français est intervenu afin de pousser
Swissair à les aider. Mais le rapport de force est
défavorable à notre pays. Il faut réfléchir à la façon
et au moment de discuter avec de grandes
entreprises internationales ou étrangères. On a
connu la fermeture de Renault-Vilvorde, et
maintenant, Arcelor laisse tomber Cockerill-Sambre
alors qu'il y a deux ans, on avait annoncé que le
groupe allait permettre de garder la sidérurgie
liégeoise.
Lorsque ce type d'entreprises vient prendre des
parts dans le capital de nos entreprises, il y a
intérêt à savoir comment réagir. La libéralisation
des marchés va emmener de grands groupes, qui
seront candidats à l'acquisition de participations
minoritaires ou majoritaires, et l'on pourrait se
retrouver dans la même situation qu'avec la
Sabena.
La responsabilité des Suisses est écrasante. Outre
les exemples déjà cités, je signale aussi que le
remplacement de M.Godfroid au poste de CEO par
M.Reutlinger a porté préjudice à la gestion de
l'entreprise, d'autant plus que ce dernier a eu
nombre d'attitudes incorrectes.
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
22
De heer Bruggisser, de Zwitserse bestuurder in de
raad van bestuur van Sabena, heeft zijn
medebestuurders nooit op de hoogte gebracht van
de overdracht van de aankoopopties van Airbus.
Quant à M.Bruggisser, l'administrateur suisse au
conseil d'administration de la Sabena, il n'a jamais
fait part du transfert des options d'achat d'Airbus à
ses co-administrateurs.
Een andere verantwoordelijkheid betreft de leden
van de raad van bestuur. De door hen
ondertekende nota, waarnaar de acht bestuurders
en de heer du Bois tijdens de verhoren voortdurend
hebben verwezen als was het de Bijbel en die
meebracht dat ze geen persoonlijk standpunt
konden innemen, heeft me erg gestoord. Een
bestuurder heeft me nochtans geschreven om te
laten weten dat hij de aankoop van de Airbussen
niet als een goede beslissing voor Sabena zou
hebben beschouwd indien hij weet had gehad van
de overdracht van opties.
Het gaat dus niet om de keuze tussen Boeing en
Airbus, maar om de druk die werd uitgeoefend op
de bestuurders om 34 Airbussen aan te kopen,
terwijl de helft voldoende was geweest; die
aankoop ligt aan de basis van het faillissement.
Une autre responsabilité est celle des membres du
conseil d'administration. J'ai été profondément
perturbé par la note, contresignée par eux, à
laquelle les huit administrateurs et M. du Bois se
sont tout au long des auditions référés comme à la
Bible, sans pouvoir exprimer leurs considérations
personnelles. Pourtant, un administrateur m'a écrit
pour me dire que s'il avait été au courant du
transfert d'options, il n'aurait pas considéré l'achat
des Airbus comme bon pour la SABENA.
La problème n'est donc pas le choix entre les
Boeing ou les Airbus, mais la pression qui a été
mise sur les administrateurs pour l'achat de 34
Airbus, alors que la moitié aurait suffi, lequel achat
a été la clé de la faillite.
In verband met de verantwoordelijkheden heeft het
"lek van maandag" in La Libre Belgique de toon
gezet : er zouden geen politici worden genoemd. In
de oorspronkelijke tekst was dat wel het geval,
maar die namen zijn de jongste weken verdwenen.
Het verslag moet vanuit twee aspecten van de
verantwoordelijkheden worden gelezen, maar dat
geldt ook voor de vaststellingen die vlijmscherp zijn.
De rondgang die men moet doen om uit te maken
wie verantwoordelijk is, is inderdaad een zwak punt
van dit verslag.
Au sujet des responsabilités, encore, la "fuite du
lundi", dans La Libre Belgique, a donné le ton: il n'y
aurait pas de responsables politiques nommés. Il y
en avait pourtant dans le texte de départ, mais au
cours des dernières semaines, ils ont disparu.
Le rapport doit être lu sous ses deux aspects de
responsabilités, mais aussi de constatations, où la
précision est chirurgicale. Le jeu de piste auquel il
faut se livrer pour identifier les responsables est, en
effet, une faiblesse de ce rapport.
Naar de regering werden nochtans al enige tijd
waarschuwingssignalen gestuurd die na verloop
van tijd veranderden in alarmsignalen. Het werd
duidelijk dat we te maken hadden met een
vennootschap die ons wou misleiden.
Het feit dat de heer Chaffart, voorzitter van de raad
van bestuur, en minister Daems ten tijde van het
hotelakkoord van een aantal voorbereidende
vergaderingen werden weggehouden kan ons geen
opheldering geven over de manier waarop de
regering zich in die zaak heeft gedragen.
In de commissie werden velen geschokt, niet
zozeer toen zij uw verklaringen over het
advocatenkantoor hoorden, mijnheer de minister,
maar eerder omwille van wat daarna is gebeurd.
Néanmoins, depuis un certain temps, des signaux
oranges avaient été adressés au gouvernement et,
au fil du temps, d'oranges, ils sont devenus rouges:
il était devenu clair que nous étions devant une
société décidée à nous tromper.
Le fait que M. Chaffart, le président du conseil
d'administration, et le ministre Daems aient été
écartés d'une série de réunions de préparation, à
l'époque de l'accord de l'hôtel Astoria, n'est pas de
nature à nous éclairer sur la manière dont le
gouvernement s'est comporté dans cette affaire.
Beaucoup de monde a été choqué dans la
commission non pas tant en entendant vos
déclarations, Monsieur le Ministre, au sujet du
bureau d'avocats, mais par ce qui s'est passé
ensuite.
U heeft inderdaad aan de commissie verklaard dat Vous avez en effet déclaré à la commission que ce
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
23
het advocatenbureau geen persoonlijk
memorandum voor uw verdediging heeft
voorbereid, maar een memorandum ter verdediging
van het overheidsoptreden. Welnu, volgens de
eerste minister is er over deze démarche binnen de
regering geen overleg gepleegd en betreft ze enkel
minister Daems.
En tijdens de hoorzittingen wisten we niets over de
factuur van de honorariumkosten van het
advocatenbureau, noch over de vergaderingen op
uw kabinet met commissieleden om de vragen voor
te bereiden die zouden gesteld worden aan
mevrouw Spiritus Dassesse, voorzitster van de
rechtbank van koophandel van Brussel, en aan de
heer Van Buggenhout, curator van het
faillissement.
bureau d'avocats ne vous avait pas préparé un
mémoire en défense personnel, mais un mémoire
en défense des actions de l'Etat. Or, selon le
Premier ministre cette démarche n'a pas fait l'objet
d'une concertation au sein du gouvernement et ne
concerne que le ministre Daems.
Et au moment des auditions, nous ne savions rien
de la facture d'honoraires du bureau d'avocats, ni
de réunions à votre cabinet, avec des
commissaires,- en vue de préparer les questions à
poser à Mme Spiritus-Dassesse, la Présidente du
tribunal de Commerce de Bruxelles, et à M. Van
Buggenhout, le curateur de la faillite.
Men heeft om de toepassing van artikel 55bis van
het Reglement verzocht. De betrokken
commissieleden hebben toegegeven dat een en
ander werkelijk heeft plaatsgevonden, maar zonder
dat zij daarvan op de hoogte waren. Er werd
bevestigd dat vertrouwelijke documenten van de
commissie via de politieke fractie aan de minister
werden bezorgd. Mocht de heer Daems in de plaats
van de leden van de commissie zijn geweest en
met dergelijke praktijken zijn geconfronteerd, zou
hij op dezelfde manier hebben gereageerd.
Ten slotte heeft men gezegd en geschreven dat de
voorzitter van de commissie, op het laatste
nippertje en om electorale redenen, in het verslag
een hoofdstuk over de erelonen van de advocaten
en de laattijdige mededeling van documenten aan
de commissie door de eerste minister heeft laten
opnemen. Dat klopt niet. Tijdens de besprekingen
hebben wij een akkoord bereikt om die elementen
in het verslag op te nemen.
Il y a eu demande d'application de l'article 55bis du
Règlement. Les commissaires en question ont
reconnu que cela avait bien eu lieu, mais à leur
insu. Il a été confirmé que des documents
confidentiels de la commission avaient été
transmis au ministre par le groupe politique. Si M.
Daems avait été à la place des membres de la
commission, devant de telles attitudes, il aurait
réagi de la même manière.
Enfin, on a dit et écrit que le président de la
commission, en dernière minute et pour des raisons
électorales, avait inclus dans le rapport un chapitre
sur la facture d'honoraires d'avocats et sur la
transmission tardive de documents à la commission
par le Premier ministre. C'est faux. Lors de la
discussion, nous avions pris un accord pour que
ces éléments figurent au rapport.
Het heeft lang geduurd en het was moeilijk om tot
een beslissing te komen. Maar ik wijs het argument
van de hand dat men een en ander zou hebben
laten aanslepen om dit dossier te kunnen uitspelen
in de verkiezingscampagne en zo de eerste
minister en minister Daems in een kwaad daglicht
te stellen.
Men moet zich aan de regels houden : de
onderzoekscommissie kan niet dulden dat een
aantal feiten die zich hebben voorgedaan niet in het
verslag worden vermeld.
La décision a, certes, été longue et difficile. Mais je
réfute l'argument d'un traitement " électoral " tardif
de ce dossier dans le but de mettre en cause le
premier ministre et le ministre Daems.
Il y a des règles à respecter : la commission
d'enquête ne peut accepter qu'un certain nombre
de faits se soient produits sans être mentionnés
dans le rapport.
Men zegt mij dat een motie zou worden ingediend
waarin wordt gesteld dat de Kamer kennis neemt
van het verslag, de aanbevelingen goedkeurt en
rekening houdt met het verslag. Hopelijk is dat
maar een grap. Alvorens men een motie indient,
On me parle d'une motion qui serait déposée et qui
dirait que la Chambre prend connaissance du
rapport et approuve les recommandations tout en
tenant compte du rapport. J'ose espérer que ce
n'est qu'une blague. Avant de déposer une motion,
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
24
zou men beter het stemgedrag in de Kamer met
betrekking tot recente onderzoeksverslagen onder
de loep nemen.
Ik bezorg u een motie in mijn hoedanigheid van
commissievoorzitter, want ik vrees dat de
ingediende moties uiterst nadelig zijn voor de
parlementaire instelling, de democratie en de
burger. (Applaus)
il serait bon d'examiner les votes que la Chambre a
émis sur les rapports d'enquête récents.
Je vous remets une motion, en tant que président
de la commission, car j'ai quelque crainte que les
motions déposées ne soient extrêmement
dommageables à l'institution parlementaire, à la
démocratie et au citoyen. (Applaudissements)
01.38 Eerste minister Guy Verhofstadt (Frans):
Ondanks enkele ontsporingen die er eigenlijk
bijhoren was dit een sereen debat. De duur ervan
hangt samen met de omvang van het dossier.
Ik zal mijn betoog in vijf delen opsplitsen: de
werkzaamheden in de commissie het verbaast
me in dat verband dat me vandaag vragen worden
gesteld die niet aan bod kwamen toen ik door de
commissie werd gehoord; de oorzaken van het
faillissement; de maatregelen die de regering heeft
genomen; de inspanningen van de regering om een
nieuwe luchtvaartmaatschappij te starten en de
aanbevelingen van het verslag.
01.38 Guy Verhofstadt, premier ministre (en
français : Malgré quelques dérives - au demeurant
normales - nous avons eu un débat serein dont la
longueur démontre la lourdeur du dossier.
Je structurerai mon intervention en cinq points : les
travaux de la commission - car je suis surpris d'être
interpellé aujourd'hui sur des questions non
soulevées lors de mon audition par la commission -
; les causes de la faillite; les mesures prévues par
le gouvernement; les actions menées par le
gouvernement pour lancer une nouvelle compagnie
aérienne et les recommandations contenues dans
le rapport.
(Nederlands) Bij elke parlementaire
onderzoekscommissie gaat het uiteindelijk om de
aanbevelingen. Die zijn nodig om tot een
hervorming van het beleid te komen die over de
partijgrenzen heen reikt.
Parlementaire onderzoekscommissies die
discussiëren over hun eigen zin en onzin, zijn
zelden een goede zaak. Ook in deze commissie
was dit soms het geval. Toch werd nuttig werk
geleverd, zoals blijkt uit het verslag. Veel
interessante gegevens werden opgediept en er
werd een goede analyse gemaakt, ondanks een
aantal vaagheden en nodeloze uitweidingen. Toch
mis ik een synthese. Daarom zal ik trachten zo een
synthese te maken om daaruit conclusies te
trekken. De Sabéniens verwachten terecht dat er
lering wordt getrokken uit wat zich de afgelopen
jaren heeft afgespeeld.
Eerst nog twee correcties. Wat de opmerkingen
over de contacten met mijn diensten tijdens het
parlementair onderzoek betreft, vraag ik me af om
welke niet bekomen informatie het precies gaat.
Mijn diensten hebben, in tegenstelling tot wat in
andere regeerperiodes wel eens het geval was,
goed werk geleverd. Ik ben hierover niet
ondervraagd, maar het staat wél in het rapport! De
dag zelf waarop ik in de commissie gehoord werd,
heeft mijn kabinet vier kaften met informatie
bezorgd. Mijnheer Verherstraeten, hoeveel heeft u
er gekregen van mijn voorganger? De notulen van
het Kernkabinet kan ik natuurlijk niet geven, want
(En néerlandais) En fin de compte, une commission
d'enquête parlementaire a pour mission essentielle
de formuler des recommandations. Celles-ci sont
nécessaires pour mettre en place une réforme de la
politique qui dépasse les clivages entre partis.
Les commissions d'enquête parlementaire qui
débattent de leur propre sens ou non-sens sont
rarement intéressantes. Ce fut également le cas au
sein de cette commission. Néanmoins, elle a
effectué un travail utile, comme en témoigne le
rapport. Elle a approfondi beaucoup de données
intéressantes et a réalisé une bonne analyse, en
dépit de certaines imprécisions et de digressions
inutiles. J'ai toutefois l'impression qu'il y manque
une synthèse. Je vais donc tenter de faire cette
synthèse afin d'en tirer des conclusions. Les
Sabéniens attendent à juste titre que l'on tire les
leçons des événements de ces dernières années.
Je commencerai par deux corrections. En ce qui
concerne les observations formulées à propos des
contacts avec mes services au cours de l'enquête
parlementaire, je me demande quelles sont
précisément les informations non obtenues en
question. Mes services ont, contrairement à ce qui
a pu être le cas lors de législatures précédentes,
fourni du bon travail. Je n'ai pas été interrogé à ce
sujet, mais ce reproche figure tout de même dans
le rapport! Le jour-même de mon audition par la
commission, mon cabinet a transmis quatre
chemises contenant des informations. Monsieur
Verherstraeten, combien en avez-vous obtenues de
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
25
die bestaan niet. Ik betreur in elk geval deze
opmerkingen, al treffen de propjes der balorige
leerlingen de meester niet.
mon prédécesseur ? Je ne peux bien entendu pas
vous donner les procès-verbaux du cabinet
restreint car ils n'existent pas. En tout cas, je
déplore ces remarques, même si ces basses
attaques ne m'atteignent pas.
Het is nog zieliger om te zien hoe men minister
Daems aanpakt. De aantijgingen tegen hem zijn
onjuist. Het is onrechtvaardig om het Sabena-
debacle in zijn schoenen te schuiven, zoals de heer
Bonte terecht opmerkte. Hij heeft er net alles aan
gedaan om Sabena te redden. Aan hem danken we
het akkoord van 26 april 2001 dat essentieel was
voor de onderhandelingen met Swissair.
Twee pagina's wijdt men aan de verdediging die de
minister opzette en waarvoor hij een
advocatenkantoor inhuurde, maar de juiste
aantijgingen tegen hem zijn niet duidelijk. Hij zou
dingen hebben gezegd die niet stroken met de
waarheid. Men vraagt zelfs zijn ontslag. Het gaat
hier om de prijs van juridische bijstand, niet over
zijn werk als minister of over het drama van
Sabena.
Il est plus pitoyable encore de voir comment est
traité le ministre Daems. Il est accusé à tort. Il est
injuste de lui imputer la responsabilité de la débâcle
de la Sabena, comme l'a très justement dit M.
Bonte. Il a au contraire tout fait pour sauver la
Sabena. Nous lui devons l'accord du 26 avril 2001
qui était essentiel pour les négociations avec
Swissair.
Deux pages traitent de la défense du ministre pour
laquelle il a fait appel aux services d'un bureau
d'avocats. Mais la portée exacte des accusations
portées contre lui n'est pas précisée. Il aurait fait
des déclarations mensongères. On réclame même
sa démission. Il s'agit du prix d'une assistance
juridique, non de son action en qualité de ministre
ni du drame de la Sabena.
01.39 Yves Leterme (CD&V): Het lot van de
Sabéniens gaat ons natuurlijk ter harte, maar de
bevolking mag ook weten of een minister onder ede
de waarheid spreekt.
01.39 Yves Leterme (CD&V): Le sort des
Sabéniens nous tient bien évidemment à coeur
mais la population a le droit de savoir si un ministre
s'exprimant sous serment dit la vérité.
01.40 Eerste minister Guy Verhofstadt
(Nederlands): Dat heeft hij ook gedaan! Als men de
eerlijkheid had gehad om de brief van de advocaten
van minister Daems in de commissie voor te lezen,
had deze discussie niet gehoeven en dan had deze
passage nooit in het rapport gestaan. Deze
discussie heeft enkel en alleen de bedoeling om de
aandacht af te wenden van de
verantwoordelijkheden van ministers tijdens vorige
regeerperiodes.
01.40 Guy Verhofstadt, premier ministre (en
néerlandais): C'est exactement ce qu'il a fait ! Si on
avait eu l'honnêteté de donner lecture en
commission du courrier des avocats du ministre
Daems, cette discussion aurait été superflue et ce
passage n'aurait jamais figuré dans le rapport. Le
seul objectif de cette discussion est de détourner
l'attention des responsabilités des ministres en
fonction lors de précédentes législatures.
01.41 Servais Verherstraeten (CD&V): Wij
hebben de premier in commissie om te beginnen
wel degelijk ondervraagd over het niet-meedelen
van stukken. Ten tweede is de kwestie van de
advocatenfacturen wel degelijk belangrijk. En ten
derde zijn er in het rapport wel degelijk stellingen
geformuleerd over verantwoordelijkheden tijdens
vorige regeerperioden.
01.41 Servais Verherstraeten (CD&V): Tout
d'abord, nous avons bien interrogé le premier
ministre à propos de la non-communication des
pièces. Ensuite, la question des factures des
avocats est réellement importante. Enfin, le rapport
traite des responsabilités encourues sous les
précédentes législatures.
01.42 Eerste minister Guy Verhofstadt
(Nederlands): Ik blijf erbij dat u het tactisch
meesterlijk speelt met uw afleidingsmanoeuvre.
01.42 Guy Verhofstadt, premier ministre (en
néerlandais): Je reste persuadé que vous êtes un
maître tacticien avec votre manoeuvre de diversion.
De essentie van de zaak komt vandaag
ternauwernood aan bod. Het gaat hier toch over de
L'essence même du dossier n'est guère abordée
aujourd'hui. Or, il s'agit tout de même en l'espèce
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
26
oorzaken van het faillissement en de lessen die we
eruit moeten trekken. Een eerste oorzaak is dat
Sabena niet is losgeraakt van de zeden van de
Belgische overheidsbedrijven: te veel
aanwervingen en te royaal betaalde mensen. Dat is
niet alleen de schuld van de raad van bestuur,
maar van ons allemaal. Te laat heeft men ingezien
dat aan die cultuur wel een einde moest komen ten
gevolge van de Europese schaalvergroting en de
harde concurrentiestrijd in de luchtvaartsector.
Bovendien had niemand er in 1995 bezwaar tegen
dat Swissair als reddende engel werd
binnengehaald. De reddende engel werd al snel
een hyena. Wij hebben de roofdiermentaliteit van
Swissair en andere bedrijven onderschat, omdat de
Zwitsers hun strategie handig verborgen.
des causes de la faillite et des enseignements que
nous devons en tirer. Une première cause réside
dans le fait que la Sabena n'a pas su se dépêtrer
de la culture propre aux entreprises publiques
belges: des recrutements pléthoriques et des
rémunérations trop généreuses. La faute n'incombe
pas au seul conseil d'administration mais à nous
tous. Nous avons compris trop tard qu'il fallait
abandonner cette culture en raison de
l'augmentation de la taille des entreprises en
Europe et de l'âpre concurrence qui sévit dans le
secteur de l'aviation.
Par ailleurs, nul n'a émis d'objection, en 1995,
contre le fait que Swissair soit accueillie comme le
sauveur. Mais ce dernier s'est bien vite mué en
hyène. Nous avons sous-estimé la mentalité de
prédateur de Swissair et d'autres entreprises, parce
que les Suisses ont habilement dissimulé leur
stratégie.
01.43 Karel Van Hoorebeke (VU&ID): In 1995
was er inderdaad geen protest, maar vindt de
minister het niet vreemd dat toenmalig minister Di
Rupo geen onderzoek naar de financiële sterkte
van Swissair heeft laten uitvoeren?
01.43 Karel Van Hoorebeke (VU&ID): Il est vrai
qu'aucune protestation ne s'est élevée en 1995,
mais le ministre ne trouve-t-il pas étrange que le
ministre de l'époque, M. Di Rupo, n'a pas fait
procéder à une étude sur la solidité financière de
Swissair?
01.44 Eerste minister Guy Verhofstadt
(Nederlands): Het is niet aan mij om dat soort
vragen hier te beantwoorden; daarvoor verwijs ik
naar de hoorzittingen. Men kan waakzaamheid
eisen, maar men kan niet verwachten dat men
ervan uitging dat de partner bedrog zou plegen.
Swissair verborg zijn ware bedoelingen. De
indicaties van financiële zwakte en kwade
bedoelingen bij de Zwitsers kwamen pas vrij recent
aan het licht. Swissair was niet alleen een
onbetrouwbare partner, het was de ultieme parasiet
die Sabena genekt heeft. Wij zullen daarom tot het
uiterste gaan in onze juridische strijd tegen de
Zwitsers.
01.44 Guy Verhofstadt, premier ministre (en
néerlandais): Il ne m'appartient pas de répondre ici
à ce genre de questions. Je vous renvoie aux
auditions. Vous pouvez exiger de nous que nous
soyons vigilants mais vous ne pouvez pas nous
reprocher de ne pas avoir prévu que notre
partenaire suisse se livrerait à des pratiques
frauduleuses. Swissair a dissimulé ses véritables
intentions. Ce n'est que tout récemment qu'ont été
révélés des indices de faiblesse financière et de
malveillance des Suisses. Swissair a démontré non
seulement qu'elle n'était pas un partenaire fiable
mais encore qu'elle était le bourreau de la Sabena.
Aussi irons-nous jusqu'au bout de notre combat
juridique contre les Suisses.
(Frans) De Belgische Staat heeft al op 3 juli
rechtszaken aangespannen en ook op 2 november
2001 werd een geding ingesteld waarbij van
Swissair een bedrag van 874 miljoen euro wordt
geëist wegens de fouten die door de Zwitserse
maatschappij werden gemaakt. Die processen
schieten goed op, de eindbesluiten die het
standpunt van de Belgische Staat kracht bijzetten,
zullen eind maart worden ingediend en een
uitspraak van de rechtbank wordt tegen het einde
van de zomer 2003 verwacht.
De Belgische regering onderzoekt alle bijkomende
mogelijkheden om nog rechtszaken aan te spannen
(En français) : L'Etat belge a introduit des citations
dès le 3 juillet et une citation le 2 novembre 2001
pour réclamer à Swissair un montant de 874
millions d'euros en raison des fautes commises.
Ces procès sont avancés, les conclusions finales
renforçant la position défendue par l'Etat belge
seront déposées fin mars et la décision du tribunal
est prévue pour la fin de l'été 2003.
Le gouvernement belge scrute toutes les
possibilités supplémentaires pour ajouter des
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
27
en bijkomende acties tegen de voormalige
bestuurders van Swissair te ondernemen zodra het
verslag Ernst&Young zal zijn gepubliceerd. De
minister blijft contacten onderhouden met de
curatoren van Sabena teneinde hun acties te
coördineren. Op 27 januari 2003 hebben zij een
rechtstreekse rechtszaak aangespannen tegen
Swissair met een eis van 2,4 miljard euro.
De Belgische Staat heeft tevens zijn
schuldvorderingen in Zwitserland ingediend bij de
Zwitserse commissarissen en men mag er zich aan
verwachten dat laatstgenoemden een klacht
indienen namens alle schuldeisers, de Belgische
Staat inbegrepen.
citations et actions supplémentaires contre les
anciens administrateurs de Swissair dès la parution
du rapport Ernst § Young. Le ministre reste en
contact avec les curateurs de la Sabena, afin de
coordonner leurs actions. Le 27 janvier 2003, ils ont
introduit une action directe contre Swiss pour un
montant de 2,4 milliards d'euros.
L'Etat belge a également déposé ses créances en
Suisse auprès des commissaires suisses et l'on
peut s'attendre à ce que ceux-ci introduisent une
réclamation au nom de tous les créanciers, y
compris donc l'Etat belge.
(Nederlands) We moeten ons afvragen: zijn we
voorzichtig genoeg geweest? Hebben we de bui
zien hangen? In 2000 en in 2001 hebben we geen
decharge gegeven aan het Zwitserse bestuur. In de
jaren daarvoor had Swissair die altijd gekregen, in
die twee jaar van mijn regering niet.
Eind 2000 bleek dat Sabena en Swissair in slechte
papieren zaten. Wij hebben er vanaf dan werkelijk
alles aan gedaan om Sabena te redden. Er is niets
wat we hadden kunnen doen, dat we niet hebben
gedaan. Daarvan ben ik overtuigd. En ik heb
niemand van de oppositie horen zeggen wat ik dan
wel had moeten doen.
(En néerlandais) Nous devons nous demander si
nous avons été suffisamment prudents. Avons-
nous vu venir l'orage ? En 2000 et en 2001, nous
n'avons pas accordé décharge à la direction
suisse. Swissair avait toujours obtenu cette
décharge les années précédentes mais donc pas
pendant ces deux années de mon gouvernement.
Fin 2000 il est apparu que la Sabena et Swissair
étaient dans de sales draps. A partir de ce moment,
nous avons véritablement tout fait pour sauver la
Sabena. Il n'y a rien que nous aurions pu faire que
nous n'avons pas fait. J'en suis convaincu. Et je
n'ai entendu personne dans l'opposition dire ce que
j'aurais dû faire d'autre.
Wat heeft de regering in grote lijnen gedaan in
2001?
Van eind 2000 tot aan het faillissement in
november 2001 hebben we koortsachtig naar een
nieuwe partner voor Sabena gezocht. Helaas bleek
niemand geïnteresseerd. Wat konden we anders
doen dan Swissair verder onder druk zetten? In
februari 2001 heeft Swissair nog 150 miljoen euro
aan Sabena gestort nadat we weken druk hadden
uitgeoefend. Zeg me wat ik meer had moeten doen!
Zeg me wat minister Daems meer had moeten
doen!
Nadien moest Swissair de kapitaalsverhoging tot 85
percent goedkeuren. Toen bleek dat ze dat niet van
plan waren hebben we de druk nog opgevoerd.
Toen dat niets uithaalde hebben we in juni beslist
om een gerechtelijke procedure te starten met
ingang van 3 juli. Daarna hebben we het
Astoriakkoord gesloten. Waar hebben we dan
gefaald?
Qu'a fait le gouvernement, dans les grandes lignes,
en 2001?
Entre la fin 2000 et la faillite en novembre 2001,
nous avons fébrilement recherché un nouveau
partenaire pour la Sabena. Malheureusement,
personne n'était intéressé. Que pouvions-nous faire
d'autre que de continuer à mettre la Swissair sous
pression? En février 2001, Swissair a encore versé
150 millions d'euros à la Sabena à la suite des
pressions que nous avions exercées durant des
semaines. Dites-moi ce que j'aurais dû faire de
plus! Dites-moi ce que le ministre Daems aurait dû
faire!
Swissair devait ensuite approuver l'augmentation
de capital jusqu'à 85 pour cent. Il est alors apparu
qu'elle n'avait pas l'intention de le faire et nous
avons encore accru la pression. Lorsque nous
avons constaté que cela ne donnait rien, nous
avons décidé, en juin, d'entamer une procédure
judiciaire à dater du 3 juillet. Nous avons ensuite
signé l'accord de l'Astoria. A quel moment aurions-
nous alors manqué à nos obligations?
01.45 Servais Verherstraeten (CD&V): Het is niet
na het faillissement dat is gebleken dat Swissair in
01.45 Servais Verherstraeten (CD&V): Il n'a pas
fallu attendre la faillite pour se rendre compte que
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
05/02/2003
CRABV 50
PLEN 321
28
slechte papieren zat. Niemand van de oppositie zou
gezegd hebben wat de regering had moeten doen.
De regering had Swissair wel veel harder moeten
aanpakken en de politieke druk nog moeten
opvoeren. Dan was er misschien nog wat Zwitsers
geld onze kant opgekomen.
la Swissair était en mauvaise posture. Aucun
membre de l'opposition n'aurait dit ce que le
gouvernement avait à faire. Le gouvernement aurait
dû être bien plus ferme avec la Swissair et accroître
encore la pression politique. Peut-être aurions-nous
pu ainsi grappiller encore un peu d'argent des
Suisses.
01.46 Eerste minister Guy Verhofstadt
(Nederlands): Dat is heel vaag. We hebben 150
miljoen euro afgedwongen, we hebben rechtszaken
gevoerd en we hebben keihard onderhandeld. Het
bedrog door Swissair was gewoon niet te voorzien.
Niemand wilde de partner van Sabena worden en
zelf kapitaal inbrengen mocht niet van Europa. Wat
konden we meer doen dan de druk op Swissair,
een beursgenoteerd bedrijf overigens, heel hoog
opvoeren. Met succes overigens: op 16 juni hebben
we het hotelakkoord gesloten nadat we eerder een
aantal belachelijke voorstellen van de Zwitsers van
tafel hadden geveegd. Minister Vande Lanotte en
ikzelf hebben voor dat akkoord onze nek
uitgestoken en op die manier voor bijkomend geld
gezorgd om het plan Müller uit te kunnen voeren.
De juridische procedures gewoon laten lopen was
een stuk eenvoudiger geweest. Maar voor een
dergelijke cynische oplossing wilden wij niet
opteren. We hebben een evenwichtige oplossing
gezocht en gevonden. Als we het hotelakkoord niet
hadden gesloten, dan zou ons vandaag verweten
worden dat we een interessant aanbod van de
Zwitsers hadden afgeslagen.
Het gerechtelijk akkoord aanvragen op 3 oktober
2001 was onvermijdelijk om Sabena tegen
schuldeisers te beschermen.
01.46 Guy Verhofstadt, premier ministre (en
néerlandais): Tout cela est très vague. Nous avons
arraché 150 millions d'euros, nous avons fait des
procès et nous avons négocié d'arrache-pied. La
duperie de Swissair n'était tout simplement pas
prévisible. La Sabena ne trouvait aucun partenaire
et l'Europe refusait que nous injections nous-même
de l'argent dans la société. Que pouvions-nous
faire de plus que d'intensifier encore les pressions
sur la Swissair, une entreprise d'ailleurs cotée en
bourse. Avec succès, d'ailleurs puisque le 16 juin,
nous avons conclu l'accord de l'Astoria après avoir
balayé un certain nombre de propositions ridicules
des Suisses. Pour cet accord, le ministre Vande
Lanotte et moi-même avons pris des risques. Nous
sommes ainsi parvenus à récolter des fonds
supplémentaires pour la mise en oeuvre du plan
Müller. Il aurait été bien plus simple de laisser
simplement courir les procédures judiciaires. Mais
nous n'avons pas voulu opter pour une solution
aussi cynique. Nous avons recherché et trouvé une
solution équilibrée. Sans la conclusion de l'accord
de l'Astoria, on nous reprocherait aujourd'hui
d'avoir écarté une offre intéressante des Suisses.
La demande de concordat judiciaire, déposée le 3
octobre 2001, était inévitable pour protéger la
Sabena de ses créanciers.
In de periode tussen het gerechtelijk akkoord en het
faillissement hadden we twee doelen, die
voortvloeiden uit het plan-Müller: Europese
toestemming voor een overbruggingskrediet krijgen
én de onmisbare buitenlandse partner vinden. Na
11 september 2001 was echter geen enkele
luchtvaartmaatschappij geïnteresseerd. Zelfs na het
faillissement van Sabena waren er maar weinig
gegadigden voor de resten van het bedrijf.
Eind 2001 werd duidelijk dat het faillissement
onafwendbaar was. Ik ben toen - bijna tegen beter
weten in - onmiddellijk op zoek gegaan naar privé-
kapitaal voor een nieuwe, afgeslankte
luchtvaartmaatschappij. Op korte tijd ben ik erin
geslaagd 250 miljoen euro bijeen te krijgen, op een
moment dat heel de luchtvaartsector volop in een
crisis zat! Ik herinner eraan dat ik in het
parlementair halfrond slechts hoon en scepsis
oogstte. Sommigen verkiezen blijkbaar niet te
reageren vanuit een bepaalde vorm van
Au cours de la période entre la mise sous
concordat judiciaire et la faillite, nous poursuivions
deux objectifs qui découlaient du plan Müller :
obtenir l'autorisation de l'Europe pour l'octroi d'un
crédit de soudure et trouver un partenaire étranger
indispensable. Mais à la suite des événements du
11 septembre 2001, aucune compagnie aérienne
n'a manifesté d'intérêt. Même après la faillite, peu
de candidats étaient prêts à se disputer les restes
de la Sabena.
A la fin 2001, il est apparu clairement que la faillite
était inéluctable. A l'époque, je me suis - presqu'en
désespoir de cause - mis en quête de capitaux
privés afin de mettre sur pied une nouvelle
compagnie aérienne de moins grande envergure.
Dans des délais très brefs, je suis parvenu à réunir
250 millions d'euros alors que le secteur aérien
était en pleine crise ! Je vous rappelle qu'au sein de
cet hémicycle, mes démarches ont été tournées en
dérision et certains se sont montrés sceptiques.
D'aucuns, adoptant une attitude proflamande,
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
CRABV 50
PLEN 321
05/02/2003
KAMER
-5
E ZITTING VAN DE
50
E ZITTINGSPERIODE
2002
2003
CHAMBRE
-5
E SESSION DE LA
50
E LEGISLATURE
29
Vlaamsgezindheid boven de creatie van
werkgelegenheid in Belgisch verband. Ik heb in
mijn politieke carrière nooit zoveel stuurlui aan wal
gezien als in die periode! (Rumoer)
préfèrent apparemment s'abstenir de toute réaction
au détriment de la création d'emplois sur le plan
national. Au cours de ma carrière politique, je n'ai
jamais entendu autant de critiques faciles qu'au
cours de cette période ! (Tumulte)
En toch, niettegenstaande al die scepsis, is SN
Brussels Airlines nog steeds in de lucht. De
luchthaven van Zaventem is geen Boelwerf of de
mijn van Winterslag geworden en ik ben ervan
overtuigd dat ze even drukke tijden zal kennen als
weleer. Sinds 2000 is het aantal vluchtbewegingen
er met 15 procent gedaald en dat is dan nog
gedeeltelijk het gevolg van de economische
recessie. Twee derde van de oud-werknemers van
Sabena heeft een nieuwe baan en SN Brussels
Airlines en Sobelair vervoerden samen al 4 miljoen
passagiers!
Néanmoins, en dépit de toutes ces manifestations
de scepticisme, les avions de la SN Brussels
Airlines continuent de voler. L'aéroport de
Zaventem n'a pas connu le sort de Boelwerf ou des
mines de Winterslag et je suis convaincu qu'il
redeviendra aussi animé qu'autrefois. Depuis 2000,
le nombre de départs et d'arrivées a baissé de 15
pour cent et cette diminution est due en partie à la
récession économique. Deux tiers des anciens
travailleurs de la Sabena ont trouvé un nouvel
emploi et la SN Brussels Airlines et Sobelair ont
déjà transporté un total de 4 millions de passagers!
(Frans) In bijzonder moeilijke omstandigheden zijn
enkele mensen er in geslaagd een nieuwe firma op
te richten toen alle zogezegde deskundigen hen dat
afraadden.
(En français) Dans des conditions extrêmement
ingrates, quelques personnes ont réussi à créer
une nouvelle compagnie à un moment où tous les
prétendus spécialistes les en décourageaient.
(Nederlands) De Sabenacrisis was het pijnlijkste
moment van deze regeerperiode, maar ze kan
heilzaam zijn als we er lering uit trekken. Ik begrijp
de wens van meer parlementaire controle op de
overheidsbedrijven, maar we moeten er ons voor
hoeden de weg van het verleden in te slaan. De
enige goede oplossing is de overheidsbedrijven te
veranderen in echte bedrijven - de Europese
regelgeving maakt dat ook onafwendbaar.
Volgens mij waren de fouten van Sabena veeleer
het gevolg van gemakzucht dan van ideologische
keuzes. Te lang hebben we geleefd met
overheidsbedrijven waar het geld hoe dan ook
binnenkwam en waarvan werd gedacht dat ze nooit
ten onder konden gaan. Vanzelfsprekend zijn we
spijtig genoeg met een onbetrouwbare partner
scheep gegaan, maar dat wisten we destijds niet.
Sabena heeft ons geleerd dat de wereld wel bij ons
inbreekt als we niet zelf veranderen. We mogen het
nooit meer zo ver laten komen. (Applaus bij VLD,
MR, SP.A en PS)
(En néerlandais) La crise de la Sabena a été le
moment le plus pénible de cette législature mais
elle peut avoir un effet salutaire si nous savons en
tirer des enseignements. Je comprends ceux qui
prônent un renforcement du contrôle parlementaire
des entreprises publiques mais gardons-nous de
retomber dans les travers du passé ! La seule
bonne solution consiste à transformer les
entreprises publiques en véritables entreprises, la
réglementation européenne rendant en tout état de
cause cette conversion inéluctable.
Je pense personnellement que les égarements de
la Sabena sont davantage dus à un certain goût
pour la facilité qu'à des choix idéologiques. Nous
avons connu trop longtemps un système
d'entreprises publiques qui bénéficiaient
d'investissements publics, quelle que fût leur
situation financière, et dont on pensait qu'elles ne
pourraient jamais faire faillite. Nous nous sommes
incontestablement alliés à un partenaire
parfaitement indigne de confiance mais, à l'époque,
nous l'ignorions.
La faillite de la Sabena nous a appris que nous
pouvons être dépassés par les événements si nous
n'évoluons pas nous-mêmes. (Applaudissements
sur les bancs du VLD, du MR, du SP.A et du PS)
De vergadering wordt gesloten om 18.57 uur.
Volgende vergadering woensdag 5 februari om
19.00 uur.
La séance est levée à 18 h.57. Prochaine séance le
mercredi 5 février à 19.00 heures.