Schriftelijke vraag en antwoord nr : 0871 - Zittingsperiode : 54

De Belgische ontwikkelingssamenwerking met Rwanda spitst zich toe op drie thema's, volksgezondheid, energie en decentralisatie, met een tiental projecten gericht op capaciteitsversterking. Het doel van de decentralisatie invalshoek is volgens de Belgische Technische Coöperatie (BTC) om de lokale economie te versterken en de dienstverlening te verbeteren. Nieuwe studies van Belgische universitaire onderzoekers naar de werking van lokale overheden in Rwanda werpen een nieuw licht op hoe de lokale overheden in Rwanda werken en de (in)directe gevolgen van hun manier van werken. Volgens professor An Ansoms, die met een team veldwerk en onderzoek verricht in Rwanda naar de impact van ruraal beleid op lokale gemeenschappen en naar de rol van lokale overheden daarin, heeft het decentraliseringproces van Rwanda verschillende neveneffecten die aangekaart dienen te worden. Onder het mom van het streven naar meer efficiëntie en doelgerichtheid, wordt de rol van lokale overheden en middenveldorganisaties - zoals boerencoöperaties - vaak gereduceerd tot een vorm van dienstverlening in het uitvoeren van het nationaal beleid. De inbreng van de lokale actoren op het terrein wordt daarbij vaak beperkt tot het mogen aankaarten van technische problemen binnen het beleid. Maar de ruimte om het beleid zelf in vraag te stellen is beperkt. Zo zijn er terechte ecologische en economische vragen omtrent de duurzaamheid van het landbouwmoderniseringsbeleid dat de Rwandese regering promoot, vragen die helaas maar met mondjesmaat op tafel gelegd kunnen worden. Lokale overheden zijn dermate afhankelijk van de centrale overheid voor financiering en ondersteuning dat het tegemoetkomen aan de eisen van de overheid bijna altijd primeert boven de lokale realiteit. Dit heeft negatieve gevolgen voor het zichtbaar maken van de sociale noden van de lokale gemeenschappen en adequate dienstverlening te voorzien als de rapportering opgesteld wordt met als doel tegemoet te komen aan de eisen van de centrale planning (zoals productiecijfers). 1. Kan u in de projecten die de BTC uitvoert in Rwanda toelichten hoe de samenwerking met het lokale middenveld verloopt en hoe hun democratische stem gerespecteerd en verstevigd wordt in lopende projecten? 2. Op welke manier wordt in de door Belgische projecten ondersteunde lokale overheden aandacht gegeven aan de dialoog tussen lokale overheid en nationaal beleid? 3. Op welke manier houdt de regering rekening met het onevenwicht van macht in de huidige werking van lokale overheden en coöperaties opdat de noden van de allerkwetsbaarsten, aangeduid in de beleidsnota als primair doel van het Belgische ontwikkelingsbeleid, ook evenredig aandacht krijgen? 4. Kan u op basis van de lokale realiteit commentaar geven van de kans op democratische verkiezingen, lokaal en nationaal, in Rwanda?

1. De Belgische samenwerking in de partnerlanden loopt langs verschillende kanalen. De gouvernementele samenwerking, hoofdzakelijk uitgevoerd door Belgische Technische Coöperatie (BTC) is doorgaans het grootste, en in sommige van deze interventies wordt samengewerkt met het lokale middenveld. Daarnaast is het belangrijkste kanaal om het lokale middenveld te ondersteunen, de niet-gouvernementele samenwerking. In Rwanda zijn 22 Belgische actoren van de niet-gouvernementele samenwerking actief, en die ondersteunen elk één of meerdere lokale civiele maatschappij-organisaties. De gouvernementele samenwerking in Rwanda concentreert zich op drie sectoren: gezondheid, energie en decentralisatie. De samenwerking met het lokale middenveld verschilt naargelang de sectoren. In de gezondheidssector worden een groot aantal gezondheidscentra en hospitalen beheerd door civiele maatschappij-organisaties, vaak gelieerd aan kerken. In de energiesector daarentegen gaat het vooral om grote infrastructuur-werken in samenwerking met de betrokken Rwandese overheidsinstellingen. In de sector decentralisatie, gaat de Belgische steun naar infrastructuur, capaciteits-versterking en naar kleine ondernemingen en coöperatieven. De capaciteitsversterking richt zich op ambtenaren van de districten en sectoren, onder meer ook inzake het organiseren van participatie en inspraak, de coördinatie tussen overheid en privé-sector en middenveld. Onze ambassade in Kigali organiseert geregeld, gemiddeld drie keer per jaar, een overleg met alle door België gefinancierde actoren. In de gezondheidssector is er daarnaast een geregeld overleg tussen ambassade, BTC en niet gouvernementele actoren rond het beleid van de Rwandese overheid in de sector, en over mogelijke gezamenlijke activiteiten. 2. De financiering van lokale overheid loopt via drie verschillende nationale instellingen: Local Administrative Entities Development Agency (LODA), Rwanda Gouvernance Board (RGB) en Rwandan Association of Local Government Authorities (RALGA). RALGA heeft als hoofdopdracht de dialoog tussen lokale overheden en nationale overheid te voeden. RGB is een agentschap dat de dienstverlening van overheidsinstellingen opvolgt en evalueert. Het publiceert geregeld rapporten over de kwaliteit van de dienstverlening en over hoe de lokale bevolking de dienstverlening beoordeelt. LODA is een financieringsagentschap, het financiert projecten en programma's van lokale overheden. In de verdeelsleutel van deze middelen wordt rekening gehouden met de graad van armoede in de districten. Er is gekozen om te werken met deze drie instellingen, om op die manier juist meer kansen voor dialoog en interactie tussen de verschillende niveaus van de overheid te stimuleren. 3. De hoofddoelstelling van de Belgische ontwikkelingssamenwerking is armoedebestrijding. In elk van de prioritaire sectoren vertaalt zich dit op een verschillende manier. In de energiesector heeft de Belgische samenwerking drie aandachtspunten: elektriciteit is bijzonder duur in Rwanda, en dus onbereikbaar voor de arme bevolking. Sinds 1 januari 2017 heeft de overheid een sociaal tarief geïntroduceerd. Dat was een aandachtspunt in de beleidsdialoog tussen donors en overheid (België is momenteel woordvoerder van de donorgroep in deze sector). Elektriciteit is duur, en dus is er veel aandacht voor alternatieven, met name de introductie van zonnepanelen bij gezinnen. België heeft daarvoor middelen voorzien. Tenslotte, de belangrijkste energiebron in Rwanda blijft brandhout, zeker voor de armste bevolking. België is één van de weinige donors actief in de sector van duurzaam bosbeheer, en van alternatieven voor brandhout en houtskool. In de gezondheidssector zijn zowel in de projecten als in de begrotingshulp toegankelijkheid en betaalbaarheid twee prioritaire aandachtspunten. Eén van de succesverhalen van de Rwandese ontwikkeling is de uitbouw van een universele ziekteverzekering. In 2015 was 76 % van de bevolking verzekerd. De Belgische samenwerking heeft bijgedragen tot deze verwezenlijking. Ten slotte in decentralisatie, districten zijn verantwoordelijkheid voor de operationalisering van het sociale vangnet in Rwanda. Dit sociale vangnet bereikt momenteel 10 % van de bevolking hetzij met cash-transfers, hetzij met toegang tot publieke werken (de armsten kunnen tien dagen per maand ingezet worden in publieke werken). Dit programma wordt gefinancierd via LODA. Overigens loopt er in enkele districten momenteel een pilootproject om lokale civiele maatschappij-organisaties te betrekken bij de selectie van de kwetsbare gezinnen. De vaststelling was immers dat lokale overheden niet altijd de armste gezinnen kiezen voor de steunprogramma's. 4. In Rwanda is er een sterk uitgebouwd systeem van formele democratie, met verkiezingen van allerlei lokale raden, vertegenwoordiging van de bevolking op niveau van de 30 districten en een nationaal Parlement. De stemming voor districtsraden en het Parlement is geheim. Het electoraal proces wordt sterk gestuurd, maar de bevolking heeft uiteindelijk een vrije keuze.